0
Ücretlerde Özel Gider İndiriminin(Vergi İadesi) Vergi ve İş Hukuku Karşısındaki Durumu
II ÖZEL GİDER İNDİRİMİNİN TANIMI
Özel gider indirimi, Gelir Vergisi Kanunu’nun 63. maddesinin 5 numaralı bendine göre; ücretlinin eği tim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının belli bir kısmının vergi matrahından indirilmesine imkan tanımasını ifade eder.
III ÖZEL GİDER İNDİRİMİNDEN KİMLER YARARLANABİLİR?
Özel gider indiriminden, sadece gerçek usulde vergi lendirilen ücretliler yararlanabilir. Ücretleri gerçek usulde vergilendirilen ücretlilerin kendilerinin, eş ve çocuklarının eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira giderleri özel gider indirimine konu olacaktır.
Kimlerin ücretli sayılacağı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde tanımlanmıştır. 218 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre; “özel gider uygulanma sında “çocuk” tabiri, yaş sınırına bakılmaksızın ücretli ile birlikte oturan veya ücretli tarafından bakılan (gelir vergisine tabi geliri bulunmayan, nafaka verilmek suretiyle bakılan, evlat edinilenler ile ana ve babasını kaybetmiş torunlardan ücretli birlikte oturan) kişileri” ifade etmektedir.
Özel gider indirimi uygulanmasında ücretlinin Türk uyruklu veya yabancı uyruklu olmasının önemi yoktur.
IV ÖZEL GİDER İNDİRİMİNE KONU OLAN HARCAMALAR
Ücretlinin kendisi, eşi ve çocuğu tarafından yapılan özel gider indirimine konu olan harcamalar aşağıda belirtilmiştir:
A EĞİTİM GİDERLERİ
Eğitim ve öğretim kurumları ile anaokulu, kreş ve ders hanelere eğitim amacıyla yapılan ödemeler ile kurs ücretleri, kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar, özel gider indirimine esas alınacaktır.
Kimlerin ücretli sayılacağı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde tanımlanmıştır.
Ayrıca ücretlinin ehliyet almak için sürücü kurslarına yaptığı ödemeler ile okullara gidiş geliş hizmeti veren mükellefetlere ödenen taşıma ücretleri de bu kapsam dahilindedir.
Okul aile birliğine yapılan bağışlar, özel gider indirimine konu olamaz.
B SAĞLIK GİDERLERİ
Ücretlinin yaptığı ilaç masrafı, sağlık malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve diş protez ücretleri, gözlük ve lens alımları gibi sağlık harcamaları özel gider indirimine konu teşkil edecektir.
Ücretlinin yaptığı bu harcamaların bir kısmının işve renlerce karşılanması halinde, ücretlinin kendisinin karşıladığı harcama tutarı özel gider indirimine konu olacaktır.
C GIDA GİDERLERİ
Gıda giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için ya pılan harcamaların anlaşılması gerekir. Ancak içecek giderlerinde sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.
Ayrıca lokanta, pastane ve otel gibi yerlerde yiyecek ve içecek (alkollü içkiler hariç) için yapılan ödemeler de özel gider indirimine dahil edilecektir. Otellerde ko naklama giderleri yanında yiyecek ve içecek için bir harcama yapılmışsa, bu harcamalar için ayrı belge ve rilmesi veya belgede konaklama giderleri ile yiyecek, içecek giderlerinin ayrı ayrı gösterilmesi halinde, yiyecek ve içecek giderleri, özel gider indirimi bakımından geçerli harcama olarak kabul edilecektir.
Ancak evlerde beslenen kuş, kedi, köpek gibi havyanlar ile diğer hayvanların tüketimi için alınan yem, mama gibi gıda maddelerine dair harcamalar, gıda giderleri kapsamına girmeyecek ve özel gider indirimine konu teşkil etmeyecektir.
D GİYİM GİDERLERİ
Giyim giderlerinden kumaş, hazır elbise, şapka, iç çama şırı, çorap, kemer gibi giyime müteallik her türlü malların satın alınması için yapılan harcamalar ile bunlara ilişkin dikim, tamir, onarım gibi harcamaların anlaşıl ması gerekmektedir.
Giyim eşyaları için yapılan kuru temizleme giderleri ile temizlik maddelerine ilişkin harcamalar, özel gider in dirimine konu edilecektir.
E KİRA GİDERLERİ
İkamet edilen konut için yapılan kira ödemesinin tama mının anlaşılması gerekir.
Bu uygulamada, kiranın defaten veya birkaç aylık veya aylık dönemler itibariyle ödenmesinin önemi bulunmamaktadır. Ancak kira ödemesinin kapsadığı dönem bel gede belirtilecektir.
V HARCAMALARIN ÖZEL GİDER İNDİRİMİNE KONU OLABİLMESİ İÇİN ARANILACAK ŞARTLAR
Yukarıda sayılan harcamaların özel gider indirimine konu olabilmesi için:
Harcamaların Türkiye’de yapılması,
Harcamaların gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerde alınan belgelerle tevsik edilmesi şarttır.
Türkiye’de yapılmayan harcamalar özel gider indirimi ne konu olmayacaktır.
Ayrıca yapılan harcamaların ücretlinin kendisi, eşi ve çocukları tarafından yapılması ve satın alınan mal ve hizmetlerin bunlar tarafından tüketilmesi gerekmektedir. Ücretlinin ücreti ile mütenasip olmayan veya bunlar tarafından tüketilmeyen mal ve hizmetler, özel gider indirimine konu teşkil etmeyecektir.
Öte yandan, Türkiye’deki harcamaların gelir ve kurumlar vergisine tabi olan, gelir ve kurumlar vergisi mükel leflerine yapılması ve (fatura, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, yazar kasa fişi gibi) belgelerle tevsik edilmesi şarttır.
VI HAKSIZ VERGİ İADESİ NEDENİYLE VERGİ VE İş HUKUKUNDA ÖNGÖRÜLEN
MÜEYYİDELER VE SORUMLULUKLAR
Özel gider indirimi, ücretliye insanın hayatını sürdürebilmesi için gerekli bazı harcamaları dolayısıyla, daha az gelir vergisi ödemesi veya mükellefiyeti sona ermişse, kendisine gelir vergisi iadesi imkanını veren bir uygulamadır. Ücretlinin daha fazla vergi iadesi alabilmek için sahte belge düzenlemesi veya belgelerde tahribat yapması halinde, hem vergi idaresini hem de işverenini ya nılttığından, bu fiil cezai müeyyideyi gerektirmektedir. Bunlara uygulanacak cezai müeyyideler aşağıda açık lanmıştır.
A FAZLA VERGİ İADESİ İÇİN VERGİ
HUKUKUNDA ÖNGÖRÜLEN MÜEYYİDELER
Vergi Usul Kanunu’nun 341. maddesinde; “Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödev lerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk etti rilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
Vergi ziyaı suçu ve cezası VUK’un 344. maddesinde belirtilmiştir. Hapis cezaları ise aynı Kanun’un 359. maddesinde düzenlenmiştir.
Ücretlilerin özel gider indirimine konu olan harcamala rını, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler kullanmak, bu belgelerde tahribat yapmak suretiyle veya diğer şekillerde fazla vergi iadesi hesaplanmasına neden olmaları halinde;
Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgenin kullanılması veya bu belgede tahribat yapılması fiilinin Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesi kapsamına girme si halinde 3 katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilecek, ayrıca verginin haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek suretiyle vergi ziyaına neden olunmasından dolayı ilgililer hakkında ceza mahkemelerine suç duyurusunda bulunulacaktır.
Diğer durumlarda ise vergi Usul Kanunu’nun 344. maddesi uyarınca 1 kat tutarında vergi ziayı cezası uy gulanacaktır.
B SAHTE BELGE KULLANIMININ İş HUKUKU KARŞISINDAKİ DURUMU
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi (1), konuyla ilgili olarak vermiş olduğu Kararı ile, çalışanın gerçekten ihtiyaç dışında olan kimi tüketim maddeleri ile ilgili belge ve faturaları kullanarak işveren aracılığıyla Maliye’den haksız kazanç sağlanmasının 1475 Sayılı İş Kanunu’ nun 17/II d bendi kapsamındaki doğluluk ve bağlılığa uymayan hali oluşturduğundan, tereddüt edilmemesi ne hükmetmiştir. Zira belgeler öncelikle işveren tara fından denetlendikten sonra yetkili mercilere ibraz edil mektedir. Bu durumda işverenin hizmet sözleşmesini feshetme hakkı olduğundan, kıdem ve ihbar tazminatı ödeme mükellefiyeti de bulunmamaktadır.
(Yaklaşım Dergisi’nin Aralık 1999 tarihli 84. sayısındaki
Nuri Değer tarafından hazırlanan yazısından yararlanılmıştır.)
Av. Egemen Gürsel ANKARALI
Tel: 0.212.225 22 75
