0
Uzaktan öğrenme
2. Uzaktan Öğrenme Faydaları, İmkan ve Kabiliyetleri
a. Eğitimin standardizasyonunu sağlar.
b. Eğitim birimlerinde geçirilen zamanı azaltır.
c. Yerleşik eğitimin maliyetinin ve eğitim için harcanan yol masraflarının azalmasını sağlar.
ç. İhtiyaç duyulan zamanda ve yerde eğitimin ve rilebilmesini sağlar.
d. İhtiyaca göre şekillendirilmiş, göreve özel eği tim verilebilmesini sağlar.
e. Eğitim ve gerçek hayattaki uygulamalar ara sındaki zaman farkını azaltır.
f. Beklenmedik durumlarda ihtiyaca göre eğitim imkanı sağlar.
3. Uzaktan Öğrenme Teknikleri
a. Eşzamanlı Uzaktan Öğrenme: Öğrenci ve öğretmenin aynı anda, farklı mekanlarda eğitim / öğrenim gerçekleştirdiği durumdur.
(1) Bilgisayar Teknolojilerine Dayalı
(2) Uydu Bağlantılı Tele konferans
b. Asenkron (Eşzamanlı olmayan) Uzaktan Öğrenme: Öğrenci ve öğretmenin zaman ve me kandan bağımsız olarak eğitim / öğrenim gerçekleştirdiği durumdur. Bu teknik Uzaktan Öğren me uygulamalarında en çok tercih edilen ve öğ renci merkezli eğitim modeline en uygun olanıdır.
(1) Bilgisayar Teknolojilerine Dayalı,
(a) Bilgisayar Ağları üzerinden erişilebilir WWW uygulamaları,
(1) HTML (Hypertext Mark up Language) tabanlı uygulamalar,
(2) VRML (Virtual Reality Modelling Language) tabanlı uygulamalar.
(b) CD ortamında erişilebilir uygulamalar,
(c) Bilgisayar Ağları üzerinden erişilebilir uy gulamalar.
(2) Video ile Uzaktan Öğrenme.
4. Uzaktan Öğrenme Mevcut Teknolojiler ve İleriye Dönük Bilgi ve İletişim Teknolojileri
a. Mevcut Teknolojiler
(1) İnternet ağı üzerinden asenkron eğitim,
(2) Kapalı devre, yüksek veri taşıma kapasiteli bilgisayar ağları üzerinden gerçek zamanlı veya asenkron eğitim (intranet),
(3) CD, teyp ve benzeri veri taşıma ortamları üze rinden uygulama programları ile asenkron eği tim,
(4) Kapalı devre veya uydu üzerinden tele konferans ile eğitim.
b.İleriye Dönük Teknolojiler
(1) Yüksek veri taşıma kapasiteli, geniş alan bilgisayar ağları üzerinden sanal gerçeklik ve benze ri teknikler ile gerçek zamanlı simülasyona da yalı eğitim,
(2) Digi TV.
5. Uzaktan Öğrenme’de Donanım ve Yazılım Nitelikleri
a. Uzaktan Öğrenme donanımları, Plan çerçevesindeki tüm uygulamaların geliştirilmesi, muhafaza edilmesi ve dağıtılması amaçlarına hizmet eder.
b. Donanım ve yazılımlar, Uzaktan Öğrenme için kullanılması kararlaştırılan tekniklere göre şekillendirilmelidir.
c. Uzaktan Öğrenme Planı dahilinde kullanılan ve geliştirilen tüm donanım ve yazılımlar, Proje Yöne timi tarafından onaylanan standartlara uygun ol malıdır.
ç. Uzaktan Öğrenme Planı bünyesindeki tüm yazı lımların kullanıcı arayüzleri aynı yapıda olmalıdır: Öğrencilerin Uzaktan Öğrenme sürecinde kulla nacakları tüm yazılımların aynı yapıda olması, değişik kurslar için hazırlanmış uygulamalara kolaylıkla adapte olabilmelerini ve bu sayede öğre nim sürecinin hızlanmasını sağlar.
d. Uzaktan Öğrenme Planı dahilindeki yazılımlar, sistemin etkinliğini ölçer nitelikte, diagnostik öğe leri içermelidir: Uzaktan Öğrenme ile ölçme ve de ğerlendirmenin otomatize edilebilmesi amacıyla, hazırlanan uygulamaların öğrencinin tepki zama nı, en çok üzerinde durulan konu başlıkları, test so nuçları gibi öğeleri ölçer nitelikte olmalıdır.
e. Uzaktan Öğrenme uygulama yazılımları öğrencilerin etkileşimli olarak mümkün olduğunca katılı mını sağlar nitelikte ve kurslar ile ilgili basılı do küman ve referans kaynak bilgilerini içerir şekilde tasarlanmalıdır. Uygulama yazılımları kurs içeriği ile ilgili yönlendirici sorular ve aktiviteler ile zen ginleştirilmelidir. Öğrencilerin motivasyonu ve öğ renme etkinliği açısından birkaç okuma sayfasın dan sonra, kısa soru / cevap, animasyon, ses, kari katür gibi aktiviteler uygulama yazılımlarında yer almalıdır.
6. Uzaktan Öğrenme’de İnternet Kullanımı ve Modeli
a. Uzaktan Öğrenme Planı içindeki tüm birimlerin (eğitimin internet üzerinden yapılıp yapılmama sından bağımsız olarak), internet bağlantısı olma lıdır. Bu sayede dünya çapında bilgi erişimi ve pay laşımı sağlanmış olacaktır.
b. Uzaktan Öğrenme Planı içinde internet, tüm bi rimlerin erişimine açık web sayfaları oluşturula rak, duyuru ve gelişmelerin, genel kullanıma açık yazılım, doküman ve referans kaynak adreslerinin yer aldığı bir yayın organı görevini üslenebilir.
c. Yalnızca kuruma bağlı birimlerden bağlantı ku rularak elde edilebilecek yetkilendirme mekanizmaları ile kademeli, yetki seviyesi belirlenen, bilgi lere erişim amacıyla kullanılabilir.
7. Uzaktan Öğrenme’de Bilgi Haberleşmesi nin Öğretim Sürecindeki Yeri
a. Uzaktan Öğrenme’nin iskeleti, eğitim merkezle ri, bilgi merkezleri ve destek merkezlerinin kendi içlerinde ve birbirleri arasındaki iletişimdir. Bu ne denle bilgi haberleşmesi, Plan’ın başarıya ulaşa bilmesi için vazgeçilmez bir unsurdur.
b. Uzaktan Öğrenme sürecinde, bilgi haberleşmesi;
(1) Kurs yazılımlarının dağıtımı,
(2) Deneyimlerin ve bilgi birikimlerinin paylaşıl ması,
(3) Öğrenci öğrenci ve öğrenci öğretmen iletişi minin sağlanması,
(4) Sanal forum ortamları ile kurs hakkındaki tar tışmalara dahil olunması veya izlenmesini sağlar.
8. Uzaktan Öğrenme’nin Eğitim ve Öğretim Yöntemlerine Kazandırdığı Yenilikler
a. Ölçme ve değerlendirmenin otomatize edilebil mesi.
b. Öğrenci Merkezli eğitim modeli ile bireyin bilgi ye ulaşma becerisinin gelişmesinin sağlanması.
c. Kurs içeriğinin simülasyon, grafik animasyon gibi çoklu ortam uygulamaları ile zenginleştirile rek, öğrenme sürecinin hızlanması ve kalıcılığının sağlanması.
ç. Bireysel çalışma ortamında, öğrencinin istediği zaman ve yerde ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşma im kanını ve eğitimine devam edebilmesini sağlar.
d. Gerçek hayatta yüksek maliyet, fiziksel uygulama güçlüğü gibi deney ve tatbikatların, simülasyon teknikleri kullanılarak istenen yerde, zamanda ve sayıda tekrarlanması ile bireysel kabiliyetin geliş mesi ve eğitim maliyetinin düşmesini sağlar.
e. Kurs içeriklerinin devamlı ulaşılabilirliği, birbirleri ile ortak noktaları olan veya ilişkili kurslarda, konu başlıkları, tanım veya objelerin tekrar kulla nılabilirliği ile zaman ve maliyet tasarrufu sağla nır.
f. Uzaktan Öğrenme ile birlikte öğretmenlerin ders verme saatlerinin azalması ve buna paralel olarak, öğrenciler ile ilgilenme ve kurs materyali hazırla ma zamanlarının artmasını sağlar.
9. Uzaktan Öğrenmenin Geleneksel Eğitimden Farklılıkları
a. Sekizinci madde ile tanımlanan yeniliklere ek olarak, Uzaktan Öğrenme’nin pozitif yönleri;
(1) Konusunda uzman eğitmenlerin geliştirdiği derslerin tüm öğrencilere ulaşmasının sağlanması.
(2) Öğretimde standardizasyonun sağlanması.
(3) Öğrenme ve Tatbikat arasındaki zamanın azalması.
b. Negatif yönleri;
(1) Görüntü, ses, grafik animasyon, simülasyon gibi çoklu ortam öğeleri ile zenginleştirilmiş eği tim materyallerini hazırlamak için gerekli bilgi birikimi ve zamanın artması.
(2) Yerleşik eğitimdeki öğrenci ile öğretmen ara sındaki yüzyüze iletişimin azalması.
(3) Öğrencilerin kurs donanımı kullanabilmek için belirli bir teknolojik bilgi birikimine sahip olma gerekliliği.
c. Pedagojik yönleri;
(1) Öğrenci merkezli eğitim: Öğrenci merkezli eğitim öğrencilere, kendi kendine ihtiyaç duydu ğu bilgiye ulaşma becerisini kazandırmayı amaç layan, öğretmene yönlendirici ve öğrenimi kolaylaştırıcı rolünü veren, eğitim / öğrenim yöntemi dir.
(2) Doğal öğrenme mekanizmasının harekete ge çirilmesi: Doğal öğrenme mekanizması, insanla rın; benzeşmeye dayalı, karşılaştırma, sorgulama gibi yöntemler ile öğrenmeleri esasından giderek, öğrenci merkezli eğitim modeli içinde bu yönte min kullanılmasını amaçlar.
10. Uzaktan Öğrenmenin Bilgisayar Destekli Eğitimden Farkları
Bilgisayar Destekli Eğitim, eğitim sistemi içinde bilgisayar teknolojilerinin kullanılması iken, Uzaktan Öğrenme her yönüyle şimdiye kadar uy gulanmakta olan eğitim sistemlerinden farklı bir yöntemdir. Uzaktan Öğrenme içinde bilişim tek nolojilerinin yanı sıra video görüntüleri gibi farklı teknolojilerden de faydalanılmaktadır.
11. Uzaktan Öğrenme’de Eğiticinin Yeri
a. Uzaktan Öğrenme’de eğiticinin görevi öğrenci lere;
(1) Yol gösterici olmak,
(2) Yönlendirici olmak,
(3) Grup çalışmaları yapmalarını özendirmek,
(4) Başvuru kaynağı olmak,
(5) İşlenen konularında gerekli noktaları öğrenip öğrenmediklerinin kontrolünü yapmak olarak sıralanabilir.
b. Bunun yanında eğiticiler;
(1) Kursların Uzaktan Öğrenme için yeniden ta sarlanması ve geliştirilmesi,
(2) İhtiyaca göre eğitim için kursların yeniden ta sarlama ve geliştirmesi,
(3) Uzaktan Öğrenme’de ölçme ve değerlendirme politika ve prosedürlerinin yeniden tasarlama ve geliştirmesi,
(4) Kurs donanım ve yazılımlarını sürekli gözleye rek işleyiş ile ilgili olumlu ve olumsuz görüşlerini bağlı olduğu birime iletme görevlerini yürütmeli dirler.
12. Uzaktan Öğrenme Kurs Materyalleri Hazırlanması ve İçeriği
a. Kursların Uzaktan Öğrenme için yeniden hazırlanmasında ilk adım, eğitim sisteminin analiz edilerek ilk etapta pilot çalışma için uygun olan kursların tespit edilmesidir.
b. Kurs donanımlarının hazırlanması işi, kursun öğretmeni, eğitim bilimleri danışmanı, bilişim teknolojileri danışmanı gibi değişik disiplinlerden üyelerden oluşturulmuş komisyonlarca yürütül melidir. Aynı yapıda oluşturulmuş üst kurullarca belirlenen standartlar mutlak suretle takip edil melidir.
c. Kurs yazılımlarının kullanıcı arayüzlerinin tasarlanması sırasında “İnsan Bilgisayar Etkileş mesi” (Human Computer Interaction) bilim dalı altında toplanan pedagojik öğeler esas alınma lıdır.
13. Uzaktan Öğrenmenin Etkinliğinin Sürekliliği için Alınması Gereken Tedbirler ve Yapılanma Esasları
a. Uzaktan Öğrenme Planı çerçevesinde, eğitim merkezleri, bilgi merkezleri ve destek merkezleri ile idari yönetim arasındaki bilgi akışı ve koordinasyonu,
b. Uygulayıcı birimlerde yaşanan problemler ile ilgili araştırma yapılması ve kurs donanımlarının sistemin etkinliğini ölçer nitelikte hazırlanması,
c. Uzaktan Öğrenme Planı içine dahil olan öğrencilerin daha önceden aldıkları eğitim programlarına, plan dahilinde kullanılan teknolojiler ile ilgili temel bilgiler içeren kurslar eklenmesi sistemin etkinliğini ve sürekliliğini sağlayan unsurlar olarak nitelendirilebilir.
14. Uzaktan Öğrenme Planının Yapılandır ma Aşamaları, Tahmini Maliyet ve Alterna tif Yatırım Karşılaştırması
a. Yapılandırma Aşamaları: Uzaktan Öğren me Planı’nı oluşturabilmek için izlenmesi gere ken temel adımlar;
(1) Problem Analizi: Mevcut eğitim sistemindeki hangi problemlerden ötürü, Uzaktan Öğrenme Planı’na ihtiyaç duyulduğu öncelikle bu çerçevede tespit edilmelidir. Bu sayede Uzaktan Öğrenme Planı ile çözülmesi öngörülenler ve getirilmesi gereken yenilikler tespit edilerek “amaç” belirlenmelidir.
(2) Öğrenci Grubu Analizi: Plan dahiline girecek öğrencilerin yaş, eğitim seviyesi, bilgi düzeyi, ihti yaç duydukları eğitimin niteliği, psikolojileri gibi kavramlar detaylı olarak incelenmelidir. Bu aşa mada yapılacak olan incelemeler, hazırlanacak olan eğitim materyallerinin iskeletini oluşturacaktır.
(3) Bütçe İmkanlarının Analizi: Uzaktan Öğren me Planı için ayırılabilecek olan para diğer tüm başlıklar ile ilgili ve belirleyici olan unsurdur. Bu çerçevede mevcut imkanlar dahilinde Plan’ın zamana yayılması ve kullanılacak olan teknolojik altyapı şekillenecektir.
(4) Görev Analizi: Plan’ın hayata geçirilebilmesi ve işletilebilmesi için hangi birimlere ne tür gö revlerin verilmesi gerektiği önceden tespit edil melidir. Takiben, birimler arasında koordinasyo nu sağlayacak, gerekli kaynak (insan gücü, dona nım, fon gibi) tahsisine karar verecek ve birimlerden gelen raporları değerlendirerek karar alma mekanizmalarını oluşturacak bir idari yönetici komite (veya birim) atanmalıdır.
(5) Öğretim Ortamı ve Materyalinin Analizi: Öğ renci grubunun analizi sonuçlarına göre ortaya çıkan genel, sosyal, psikomotor, entellektüel yapı ya uygun içerik ve arayüze sahip materyal tespit edilmeli ve buna paralel, bütçe imkanları analizi ne uygun, teknolojik altyapı ihtiva eden ortam se çilmelidir.
(6) Yukarıda belirtilen analizleri takiben, hazırlık aşaması, üretim aşaması, pilot uygulama ile test aşaması, geçiş aşaması ve değerlendirme aşama ları Plan’ın diğer evrelerini oluşturur.
b. Tahmini Maliyet ve Alternatif Yatırım Karşılaştırması:
(1) Alternatif 1: Aşağıdaki tablo, bilgisayar ağları üzerinden asenkron eğitim modeline göre, aynı anda 20 öğrencinin eğitim almasına olanak sağla yan, bir adet bilgi merkezi ve bir adet eğitim mer kezinden oluşan yapı için, kurulum ve gerekli konfigürasyon ayarları için ihtiyaç duyulan iş gücü maliyeti ihmal edilerek düzenlenmiştir. Bu yapı içinde bilgi merkezi ile eğitim merkezi birbi rinden en fazla 2 km mesafede olacak şekilde ve kurs yazılımlarının HTML (Hypertext Mark up Language) tabanlı web uygulamaları olması dü şünülmüştür.
(2)Alternatif 2: Bilgisayar ağları üzerin den asenkron eğitim modeline göre, aynı anda 20 öğrencinin eğitim almasına olanak sağlayan, bir adet bilgi merkezi ve bir adet eğitim merkezinden oluşan yapı için, kurulum ve gerekli konfigürasyon ayarları için ihtiyaç duyulan iş gücü maliyeti ihmal edilerek düzenlenmiştir. Bu yapı içinde bilgi mer kezi ile eğitim merkezi arasındaki mesafe önemli değildir ve kurs yazılımları CD ortamında öğrenci lere ulaştırılacak uygulamalar olarak düşünül müştür.
15. Uzaktan Öğrenme Proje Yönetimi ve İdari Faaliyet Esasları
a. Projenin hayata geçirilmesinde yer alacak birimlerin tespit edilmesi, sorumlulukları ve görev önceliklerinin belirlenmesi ve aralarındaki koordinas yonun sağlanması.
b. Proje için mali fon yönetiminin yapılması ve bu çerçevede ilgili birimlerin kaynak tahsisi ve harcamalarının denetlenmesi.
c. Birimlerden alınan işleyiş raporlarına göre, önceliklerin ve sorumlulukların gözden geçirilmesi.
ç. Proje kapsamında oluşturulacak donanım ve ya zılım altyapısı ile ilgili standartlar ve yönergelerin ilgili komisyonlara hazırlatılarak onaylanması.
d. Projenin kuruluşu, konfigürasyonu ve bakımını üstlenecek destek birimlerinin sevk ve idaresi.
e. Proje kapsamındaki öğrencilerin idari işleri ve kursların planlanması görevlerini yürütecek idari birim oluşturulması.
f. Proje yönetimi, ilerleyen safhalarda, birimlerden gelen raporlar doğrultusunda, eksikleri tespit edecek, eğitim gören kişilerin beklenen yetenek ve bilgileri alıp almadıklarını inceleyecektir.
16. Uzaktan Öğrenme Bilgi, Eğitim ve Destek Merkezleri
a. Bilgi Merkezleri
(1) Kursların yeniden tasarımı, geliştirilmesi ve dağıtımının yapıldığı birimler.
(2) Elektronik Kütüphaneler.
(3) Simülasyon Merkezleri.
b. Eğitim Merkezleri
(1) Eğitime ihtiyaç duyan tüm birimler: Uzaktan Öğrenme Planı dahilindeki tüm birimlerde, Uzak tan Öğrenme altyapısına uygun sınıflar düzenlenmelidir.
(2) Saha uygulamalarında (Tatbikat gibi) kullanı lan gezici eğitim birimleri.
c. Destek Merkezleri
(1) Uzaktan Öğrenme altyapısının kurulum ve konfigürasyonunun gerçekleştirilmesi.
(2) Uzaktan Öğrenme altyapısının sağlıklı çalış masının sağlanması.
17. Geçiş Sürecinin Planlanması
a. Uzaktan Öğrenme Planının geçiş süreci, kurum bünyesinde sürdürülen mevcut eğitim sistemini aksatmayacak yapıda olmalıdır.
b. Geçiş sürecinde seçilen pilot uygulama, kurumun eğitim sisteminin çeşitliliğini yansıtır özellikte olmalıdır.
c. Geçiş süreci içinde seçilen pilot uygulamalar so nucunda elde edilen verilere göre sistem ile ilgili gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra asıl uygulamaya başlanmalıdır.
18. Personel İhtiyacı ve Eğitimi Politikası
a. Uzaktan Öğrenme Planı’nın başarı ile hayata geçirilebilmesi için planın tüm evrelerinde deği şik konularda (pedagojik, bilişim teknolojileri, grafik tasarım, kurum içi eğitim gibi) uzmanlaş mış çok sayıda personele ihtiyaç duyulacaktır. Uzaktan Öğrenme Planı standartlarının belirlenmesi ve uygulamaların sonuçlarının değerlendi rilerek karar alınması gibi konularda, kendi dallarında söz sahibi üniversitelerle işbirliği sağla narak, çekirdek komisyonlar oluşturulmalıdır. Õniversiteler ile yapılacak olan işbirliği çerçeve sinde ilgili personelin eğitimi sağlanabilir.
b. Plan dahilindeki birimlerde, altyapının işletimi görevini sürdüren personel için periyodik hizmet içi eğitimler düzenlenmeli ve sistem ile ilgili deği şiklik ve gelişmeler eğitim kapsamına dahil edil melidir.
20. Problemler (engeller) ve Çözüm Önerileri
a. Uzaktan Öğrenme ile ilgili temel problemlerin başında öğretmen öğrenci ve öğrencilerin kendi aralarındaki iletişimin, klasik eğitime göre azalmasıdır. Bu problem gelişen iletişim teknolojileri kullanılarak bilgisayar ağları üzerinden tele konferans, e mail, elektronik tartışma listeleri ve benzer uygulamalar kullanılarak aşılabilir.
b. Uzaktan Öğrenme, görme ve/veya duyma özürlü öğrencilerin eğitimi için güçlükler içermektedir.
c. Kuruma özel konularda yaygın iletişim teknolojilerinin (internet üzerinden eğitim, uydu üze rinden eğitim gibi), Uzaktan Öğretim uygulama larının kullanımı, ek güvenlik önlemleri ve paralelinde mali artışı beraberinde getirecektir.
21. Türkiye ve Dünyada Uzaktan Öğrenme Uygulamaları
a. Türkiye’de Uzaktan Öğrenme Uygulama ları: 1960’lı yıllarda Mektup ile Öğretim Merkezi ile başlayan çalışmalar,
(1) Televizyon aracılığı ile Yaykur tarafından devam ettirilmiş,
(2) 1981’de Anadolu Õniversitesi Açık Öğretim Fakültesi’nin Lise ve Õniversite düzeyinde ver diği televizyon aracılığı ile eğitim programları ile yaygınlaşmıştır.
(3) Gelişen bilişim teknolojileri ile birlikte Orta Doğu Teknik Õniversitesi’nce halen yürütülen ça lışmalar;
(a) IDEA (İnternete Dayalı Asenkron Eğitim)
(I) Bilgi Teknolojileri Sertifika Programı
(II) Alışılmadık Õretim Yöntemleri Sertifika Programı
(b) METU Online
(I) Enformatik Enstitüsü yönetiminde, belirlenen lisans derslerinin İnternet üzerinde sunulması.
(II) Bilgisayar Ağı Destekli Eğitim (BADE): Orta Doğu Teknik Õniversitesi 1. Sınıf öğrencilerinin bilgisayar teknolojileri konusunda kendi kendine öğrenim projesi.
b. Dünyadaki Uzaktan Öğrenme Uygulama ları: Dünyada geçmişi 150 yıl öncesine dayanan Uzaktan Öğrenme uygulamaları, 1830’lu yıllarda posta ile dağıtılarak verilen kompozisyon, steno ve dil gibi kurslar ile başlamış ve 1880’li yıllarda üniversite derecelerinin tamamlayıcısı olarak kullanılmıştır.
Radyo, teyp ve benzeri elektronik araçlar vasıta sıyla 1920’lerde orta dereceli eğitime yönelik uygulamalar başlamış, 1930’lu yıllarda geliştiri len televizyon üzerinden Uzaktan Öğrenme uygulamaları, 1960 1980 yılları arasında uydu tekno lojisinin kullanılması ile daha etkin ve ekonomik olarak uygulanmıştır.
1962 yılında ilk kez Güney Afrika Õniversitesi adıyla, tamamen uzaktan eğitim yapan bir üni versite kurulmuştur. Bunu 1971 yılında halen devam eden İngiltere’deki Açık Õniversite (Open University) izlemiştir.
1990’lı yıllar ile birlikte gelişen bilişim ve iletişim teknolojilerine paralel olarak, Uzaktan Öğrenme uygulamaları birçok ilk, orta ve üniversite, ticari kurum, devlet kuruluşları ve askeri alanda yay gın olarak kullanılmaktadır.
Eray Beceren - Eğitim Araştırmacısı
YARARLANILAN KAYNAKLAR
a. İnternet Derslerinde Bulunması Gerekli Minimum Standartlar O.D.T.Õ. Enformatik Enstitüsü,
b. İnternete Dayalı Asenkron Eğitim, Veysi İşler
c. Role of the Online Instructure/Facilitator (Eğitici/Kolaylaştırıcının Eşzamanlı Eğitimdeki Rolü), Zane L. Berge, https://star.ucc.edu/~mauri/moderate/teach_online.html
ç. Opening the Doors of Web based Instruction (Web tabanlı eğitimin kapılarını açmak),
Kate Gibney, ASEE PRISM, Kasım 1998
d. How Might Classroom Time be Used Given WWW Based Lectures? (WWW tabanlı kurslarda sınıfta geçen zaman ne şekilde kullanılabilir?), David R. Wallace, Suzanne T. Weiner, Journal of Engineering Education, Temmuz 1998
e.Internet Learning Initiatives: How well the Turkish Virtual Classrooms Work?
(İnternet Eğitiminin Gelişimleri: Türk sanal sınıfları nasıl iyi çalışabilir?),
Servet Bayram, T.H.E Journal Online, Mayıs 1999
f.Creating A Virtual Classroom for Interactive Education on the Web (Web üzerinde etkileşimli eğitim için sanal sınıflar yaratmak), Dan Dwyer, K. Barbieri, H. M. Doerr,
https://www.igd.fng.de/www/www95/proceedings/papers/
g. The Evolution of Distance Learning (Uzaktan Öğrenme’nin gelişimi), Edward F. Spodick, https://sqzm14.ust.hk/distance/evolution distance learning.htm
ğ.Etkileşimli Uzaktan Eğitim Konusunda Fizibilite Çalışmaları, Erol Sayın, Sibel Güven, Aralık 1997
h. Corparing face to face and online teaching in the light of new teacnologies
(Yeni teknolojilerin ışığında yüzyüze ve eşzamanlı eğitimin karşılaştırması),
Tine Wilson, Denis Whitelock, https://www.nks.no/eurodl/shoen/wilson.html
ı. Strategies for On Campus and Off Campus Network Enable Learning
(Ağ olanaklı kampus içi ve dışı eğitim için stratejiler) John K. Bourne, https://www.aln.org/alnweb/jurnal/vol2_issue2/bourne2.htm
i. Innovations in Large Scale Supported Distance Teaching: Transformation for the Internet, Not just Translation (İnternet için geniş yelpazede desteklenen Uzaktan Eğitimde Yenilikler: İnternet için dönüşüm, sadece çeviri değil), Marian Petre, Linda Carswell, B. Price, P. Thomas, Journal of Engineering Education, Ekim 1998
j. Learning on Demand (İhtiyaca Göre Öğrenme), Beth Panita, ASEE PRISM, Nisan 1998
k. Reusable Content Objects: Learning for the Information (Tekrar kullanılabilir içerik objeleri: Bilgi için öğrenme), Rob Abel, Susan Kirshbaum, Oracle Corp.
l. Design Education over Internet Using VRML (VRML kullanarak internet üzerinden eğitim tasarımı), Karthik Ranga, Kurt Gramoll
