Pandemi ile gelen sürprizler

Pandeminin işe alım konusundaki en büyük sürprizi yeme – içme sektöründen geldi. Araştırmamıza göre, deneyimli adayların artık sadece yarısı bu sektörde kariyerine devam etmek istiyor. Diğer yarısı ise farklı sektörlerde çalışmak istiyor. Peki, ne yapılmalı?

Mert Yıldız
Ekonomist / 24 Saatte İş Kurucu Ortak 

Pandemi herkeste bir şok etkisi yarattı. Birçok olumsuz duyguyu, kaygıyı, endişeyi tetikledi. Kimilerimiz pozitiflere odaklanmayı seçti, kimilerimiz için ağır bedeller ödendi ve pozitif kalmak o kadar da mümkün olmadı. Düşüncelerimizi ve duygularımızı bu kadar doğrudan hedef alan bir fenomenin elbette tüm yaşantımızı etkilemesi kaçınılmazdı. Günlük rutinlerimizden iş yapış şeklimize, alışkanlıklarımızdan işle olan ilişkimize kadar pek çok konu tekrar tekrar gözden geçirildi. En kalıcı etki ise şüphesiz iş yaşantısı ile ilgili oldu. Özellikle dijital dönüşüme hazırlıksız yakalanan şirketler büyük zorluk yaşadı, uzaktan çalışma imkânı olmayan, fiziksel varlık gerektiren sektörler ise çalışanlarını psikolojik olarak çok zorladı.

En büyük sürpriz yeme-içme sektöründen...

24 Saatte İş olarak yaklaşık beş yıldır 150 bine yakın büyüklü küçüklü pek çok şirketin doğru çalışanla eşleşmesi, 2,5 milyon çalışan adayının da kendilerine en yakın, en uygun işi bulması için çalışıyoruz. İtiraf etmeliyiz ki tüm sektörleri yakından tanımamıza ve zihnimizi sürekli işe alım süreçleri ile meşgul tutmamıza rağmen pandeminin bazı etkileri bizi bile çok şaşırttı. En büyük sürpriz yeme-içme sektöründen geldi.

Uzun kapanmaların, alınan önlemlerin en büyük bedel ödeyenlerinin başında gelen bu sektör pandeminin etkisi ile pandemi öncesi ve sonrası arasında en derin değişimin yaşandığı sektör oldu. En kolay çalışan adayına ulaşan sektörlerin başında gelen yeme-içme, pandemi sırasında yaşanan belirsizlikler sonrası güven kaybına uğradı, uzun saatleri ve şartları en çok sorgulatan sektörlerin başını çekti. Şu anda adayların az tercih ettiği bir sektöre dönüştü. 24 Saatte İş olarak her zaman yaptığımız işi rakamlara dayandırmayı, nedeni, nasılı araştıran ve en önemlisi şirketlere çözüm
getiren bir yaklaşımımız oldu. Tam da bu sebeple bu yaşanan krizin boyutunu fark ettiğimiz anda yeme-içme sektöründeki krizi anlamak için derin bir analiz yaptık ve detaylı bir rapor hazırladık.

Dikkat çeken tespitler

Bu raporda, sonuçlar 24 Saatte İş uygulamasında 2019-2021 yılları arasında yapılan 5 milyon başvuru, 45 bin ilan ve 1 milyon aday verisi analiz edilerek oluşturuldu. Ayrıca, rapor hazırlanırken 24 Saatte İş uygulamasına üye olmuş veya sosyal medya hesaplarını takip etmiş 647 şirket ve 452 adaya, telefonla anket yapılarak sektör hakkında bilgi elde edinildi.

İlanlara başvuru oranı yüzde 22’den yüzde 14’e düştü

Araştırmalarımızda yeme-içme sektöründeki ilanlara başvuruların dikkat çekici derecede azaldığını gördük. Kapanmalar öncesinde tüm sektörlerde başvuru oranı benzerdi ve yüzde 25 civarındaydı. Pandemiyle gelen kısıtlamalar sadece yeme-içme sektöründeki başvuru oranını düşürdü. İkinci kapanmanın etkisi daha da hissedildi. İlk kapanmadaki düşüş sonradan etkisini yitirse de ikinci kapanmanın etkisi kalıcı oldu. Yeme-içme sektöründeki başvuru oranı yüzde 22’den yüzde 14’e sert bir düşüş yaşadı. Yeme-içme sektöründeki deneyimli adayların da bu sektöre olan ilgisi gün geçtikçe düştü. 2019’un ilk aylarında, yeme-içmede deneyimli adayların yüzde 80’i kendi sektöründeki ilanlara başvurmuştu. Kısıtlamalar sırasında ise bu oran yüzde 40’lara kadar düştü. 2021 Ağustos’tan itibaren bu oran artık yüzde 50. Deneyimli adayların sadece yarısı bu sektörde kariyerine devam etmek istiyor. Diğer yarısı ise farklı sektörlerde çalışmak istiyor. Bu veri oldukça dikkat çekici ve bu duruma karşı alınması gereken acil önlemler için alarm veriyor diyebiliriz.

Maaşlar yüksekse ilan dikkat çekiyor

Raporda öne çıkan bulgular ilanlara başvuruların neden azaldığına dair çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Saatlik ücretlere baktığımızda en düşük saatlik ücretin yeme-içme sektöründe olduğu- nu görüyoruz. Yeme-içme sektöründe ortalama saatlik ücret 13 TL olurken, turizm, güzellik ve satış pazarlamada 16 TL’ye, sağlık, çağrı merkezi sektörlerinde 20 TL’ye, organizasyon sektöründe ise bu ücret 22 TL’ye çıkabiliyor. Asgari ücretli ilanların geneline baktığımızda yine yeme-içme sektörünün diğer sektörlere göre daha az tercih edildiğini görüyoruz. Asgari ücretli ilanlar baz alındığında, yeme-içme ilanları ortalama 19 başvuru alırken, diğer sektörler ortalama 52 başvuru alıyor. Kısacası maaşlar eşitken adaylar yeme-içme sektöründe çalışmak yerine diğer sektörleri tercih ediyor. Adaylar eğer yeme-içme sektöründe çalışacaklarsa, yüksek maaşlı ilanları tercih ediyorlar. Özellikle 3500 TL’den yüksek maaşı olan ilanlar adayların ilgisini daha çok çekiyor. 4500 TL teklif eden ilanlar 3500 TL teklif eden ilanlardan 3,5 kat daha fazla başvuru alıyor.

Çalışmamayı tercih eden adaylar hayatlarına nasıl devam ediyor?

24 Saatte İş kullanıcılarına yaptığımız ankette işsiz kalanlara yönelttiğimiz “Geçimini nasıl sağlıyorsun?” sorusuna adayların yüzde 53’ü “Ailem” cevabını verdi. Yüzde 16’sı geçimini sağlayamadığını ifade ederken, yüzde 13’ü eşinin destek olduğunu söyledi. Adaylar ailelerinin ve sevdiklerinin yardımıyla geçimini idame ettirirken, işverenlerin daha iyi şartlarda çalışma olanağı sunmasını bekliyorlar.

Tavsiyelerimiz nedir?

Asrın üç anahtar kelimesi: Adaptasyon, esneklik ve netlik. Bu üç kelimeyi sözlüğüne sokan ve içselleştiren şirketler sektöründen bağımsız bu dönemin kazananları olacak. Saatler konusundaki esneklik, yarı zamanlı çalışma şansı veren şirketlerin şansı diğerlerine göre çok artıyor çünkü özellikle yeni nesil hayatlarını işe endekslemektense esnek kalabilmeyi çok önemsiyor. Yeni dünyanın yeni koşullarına direnmeyen, şartlar, maaşlar ve sağlanan yan haklar konusundaki beklentilere adapte olmayı başarabilen işletmelerin piyasadaki yetenekleri bünyesine katması çok daha olanaklı iken “patron ne derse o” diyenler bu dönemin kaybedeni oluyor. Tüm bunların yanında adayların ilanları ciddiye alıp görüşmeye katılmakla ilgili hareket edebilmesi ilandaki bilgilerin netliği ile kesinlikle doğru orantılı. Muğlak ilanların sahipleri genellikle görüşmeye gelinmemesinden ve başvuruların düşüklüğünden daha fazla şikâyet ederken şartları net ortaya koyan işletmelerin şansı daha yüksek oluyor.

Maaş beklentisindeki değişim ve kısa dönemde ödeme

Yeme-içme sektörünü çalışanlar için yeniden cazip hale getirmek için atılması gereken adımlar mevcut. Örneğin, adaylar yarın ne olacağına güvenmediği için bugün ellerine geçen parayı bilmek istiyorlar. Yani maaş oranlarında iyileştirme, işverenler açısından atılması gereken ilk adımlardan biri.

Deneyimli yeme-içme sektörü çalışanlarının bu alanda kalmalarını istiyorlarsa en az diğer sektörler kadar ücret imkânı sağlamaları gerekiyor. Araştırmamızda dikkat çeken bir başka bulgu ise çalışanların günlük ya da haftalık ödeme alabilecekleri işleri daha fazla tercih ettiği...

Yan haklar adaylar için önemli

Adaylar başvuracakları işte yan hakların verilip verilmediğine ve bunların ne olduğuna da dikkat ediyor. Yan hakları olan işler artık daha çok tercih ediliyor. Artık az personelin daha fazla çalışması değil, fazla personelin daha az çalışması işin sürdürülebilirliğini arttıran bir etken. Adaylar onlara kulak verilmesini, isteklerinin göz ardı edilmemesini istiyor. Rahat iletişim kurabilecekleri iş yerleri ile daha sağlıklı bir ilişki kurabiliyorlar.

Adaylar iş değil, işveren seçiyor; değişime direnmeyen işveren kazanıyor

Özetle; adaylar geçimlerini sağlayacak bir maaş, kendi iş bölümlerini bildikleri, kendilerine değer verildiğini hissettikleri bir yerde çalışmak istiyor. İşverenler de adayların bu taleplerine karşılık verecek gerekli düzenlemeleri yapmadıkları takdirde kalifiye çalışan bulmakta güçlük çekecekler gibi görünüyor. Kısacası; artık çalışan adayları iş değil, işveren seçiyor ve değişime direnmeyen işverenler kazanıyor.