Havayolu ile Taşımalarda Bagaj, Yük Kaybından ve Hasarından Doğan Sorumluluk

Sakat bir yolcuya havaalanında yürüyen merdivende nezaret edilmemesi, hava taşıyıcısının ortaya çıkan zarardan sorumlu olmasına sebep olmuştır. (Texas Court Of Civil Appeals)

Paris/Dubai arasında bir taşımada uçak Beyrut Havaalanı’nda bir terör örgütünün saldırısına uğramıştır. Hava Taşıma Sözleşmesinde Beyrut’ta bir durak öngörülmemiş olmasına rağmen,uçağın Beyrut Havaalanı’na inmiş olması, taşıyıcının sorumlu olması için yeterlidir. (Transmediterranen Airways Fret et Transit Aerien Tribunal de Commerce, Paris; Cour d`Appel RFDA )

Kore Hava Yollarına ait bir uçak pilotun yanlış manevrası sonucu Sovyet hava sahasına girmiş ve düşürülmüştür. Olaydaki yanlış manevra taşıyıcının sorumlu tutulmasına neden olarak kabul edilmiştir. (Entiobe Korean Air Lines Trinunal de Grande Instance Paris RFDA)

(Kararlar Dr.Atalay Özdemir’in Hava Taşıyıcısının Sorumluluğu Kitabından alınmıştır.)

Uluslararası Hava Taşımacılığına ilişkin kurallar 1929 tarihli Varşova Sözleşmesi ve 1955 tarihli Lahey Protokolü ile belirlenmiştir. Belirlenen bu ilkeler 1983 tarihli Türk Sivil Havacılık Kanunu ile aynen benimsenmiştir. Dolayısı ile TSHK düzenlemesi çoğu kez uluslararası kuralların aynıdır ve bu kurallarla paralellik arzetmektedir.

HAVA TAŞIYICISI

Hava taşıyıcısı “Ücret mukabilinde, hava yolu ile yolcu ve eşya taşıma işlerini üzerine alan kimse” olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan hareketle biletlerde belirtilen Havayolu firmalarını, hava taşıyıcısı olarak tanımlayabiliriz (Örn; THY, Lufthansa, Swissair gibi...) Bilet satan acente ve komisyoncunun hava taşıyıcısı sıfatı yoktur. Ancak, seyahat sözleşmeleri ile taşıma konaklama gibi tüm edimleri üstlenen seyahat şirketlerinin durumu değişiktir. Bu şirketler genellikle taşıma ve seyahat hizmetlerini kendileri üstlenmektedirler, bu durumda temsilci yahut aracı olduğunu açıkça bildirmediği veya gazete reklamı, broşür vs. de temsilci ve aracı olduğunu açıkça belirtmediği takdirde hava taşıyıcısı sayılmaktadırlar. Seyahat acentesi mürettebatı ile birlikte bir uçağı kiraladığı veya Carter sözleşmesi yaptığı takdirde, taşıma belgelerini kendi adına düzenlemiş olmak şartı ile yolcu ve yükletene karşı “ Hava Taşıyıcısı” sayılır.

SORUMLULUĞUN ÖZELLİKLERİ

Hava aracı kavramı içine uçaklar, helikopterler, zeplinlerin yanısıra uzay araçları ve roketler de girmektedir. Hava taşıyıcısı; bagaj yük ve yolcuyu kabul ile yoğun bir “koruma borcunu” yüklenmektedir. Bagaj veya yükün kaybı ve hasarı nedeniyle hava taşıyıcısının sorumluluğu; üstlendiği bu koruma borcunun ihlali ile doğar.

Taşıma hukukunda; bagaj; yolcunun yanında alıkoyduğu el eşyasının dışında taşıdığı eşya olarak tanımlanmaktadır. Yük ise yolcu ile beraber taşınma şartına bağlı olmaksızın taşınabilen tüm canlı cansız nesnelerdir. Ayrı bir taşıma sözleşmesinin konusu olması yeterlidir. Taşıyıcının bagajın ve yükün hasar ve kaybından sorumlu olabilmesi için; Tescil edilmiş olması şartı aranmaktadır. Yük için düzenlenen taşıma belgesi Tescil anlamına gelmektedir. Bagaj için ise; taşıyıcıya teslim edilmiş ve bu durum yazılı bir kayda bağlanmış olması gerekmektedir. Yani bagaj fişi veya bagaj kuponunun düzenlenmiş olması yeterlidir. Bagaj kuponu düzenlenmeden kabul edilmiş ve bagaj kuponunun istenilen kayıtları içermemesi halinde bagaj, tescil edilmiş bagaj sayılmayacaktır. Yolcunun yanında veya uçak kabininde bulundurduğu eşya, hatta kendi isteği ile veya uçak kabin personelinin isteği ile bu kişilere teslim edilmiş eşya, tescil edilmiş bagaj sayılmamaktadır. Zaten bu tür eşyalar TSHK tarafından kapsam içine alınmamıştır. Kayıp ve Hasardan sorumluluğa gidebilmek için öncelikle elimizde yukarıda belirttiğimiz şekilde bir yazılı belgenin olması gerekmektedir.

Sorumluluk, bagajın ve yükün kabulü ile başlar. Resmi kontroller, gümrük kontrolleri taşıyıcının eşya üzerindeki muhafaza yükümlülüğünü, dolayısı ile sorumluluğunu kesmez. Ayrıca, taşıyıcının eşya üzerinde belirli bir süre kontrolünü kaybetmiş olması sorumluluğunu ortadan kaldırmaz Örneğin; bagajın hava alanında yer hizmetleri yapan bir işletmeye veya havaalanında başka bir işletmeye ait depolara teslimi hallerinde taşıyıcının sorumluluğu devam eder. Sorumluluk bagajın ve yükün yolcuya veya ilgilisine teslimi ile sona erer. Doğal olarak teslim edilemeyen eşyada sorumluluk devam eder.
Yolcu bagajının veya yükün bunları teslim almaya yetkili kişi tarafından itiraz edilmeden kabulü ile taşıma belgesine uygun olarak teslim edilmiş sayılır. Hasarın öğrenilmesi durumunda teslimden itibaren yolcu, bagajı için en geç yedi gün içinde, yük için en geç ondört gün içinde taşıyana ihbarda bulunulması gerekir. Gecikme hallerinde ise ihbar, bagajın veya yükün tesliminden itibaren en geç yirmibir gün içinde yapılmalıdır. İhbarın yazılı olarak veya taşıma belgesi üzerinde yapılmış olması gerekir.

Taşıyıcının sorumluluğunu tamamen ve kısmen ortadan kaldıran veya sorumluluk sınırlarını indirmeyi amaçlayan her şart hükümsüzdür. Bu şartların hükümsüzlüğü taşıma sözleşmesinin tümünün hükümsüzlüğü anlamına gelmez.

SORUMLULUĞUN SINIRI

Bagaj ve yük taşımalarında taşıyıcının sorumluluğu kilogram başına 250 Frank ile sınırlandırılmıştır. Ancak bu para biriminin aşağıda belirttiğimiz özellikleri vardır. Bagajın ağırlığının bagaj kuponunda; yükün ağırlığının hava yük senedinde gösterilmesi şarttır. Aksi halde taşıyıcı, TSHK da belirlenen sorumluluğun sınırlandırılması ile ilgili hükümlerden yararlanamaz. Başka bir deyişle bu eksikliğin sorumlusu taşıyıcıdır. Taşıma belgesindeki ağırlık ile eşyanın gerçek ağırlığı birbirine uymaması halinde, eşyanın gerçek ağırlığı esas alınmalıdır. Varşova Konvansiyonu yolcunun yanında bulundurduğu şeyler bakımından taşıyıcının sorumluluğunu yolcu başına 5000 Frank ile sınırlamıştır (Yukarıda belirttiğimiz gibi TSHK’nun kapsamı içine girmemekle birlikte bu hükme dayanarak yolcunun beraberindeki eşyanın kayıp ve hasarına karşılık yolcu başına 5000 Franka kadar tazminat istenebilmelidir.) Kastedilen Frank cinsinden para birimi 1928 1936 yılları arasında Fransız Para birimi olarak kullanılan ve o dönemdeki Fransız maliye bakanının ismini alan Poincare Frangı’dır ve 21.6 ayar, 65.5 mgr. altına eşdeğer bir para birimidir. Yani 1 frank= 65.5 mgr 21.6 ayar altın demektir. Sorumluluk sınırı bu şekilde bulunarak Türk Parasına çevrilebilir.

Yukarıda belirtilen rakamlar istenebilecek tazminatın en yüksek sınırını belirlemektedir. Eşyanın değeri belli ise olağan olarak bilinen bedel talep edilebilecektir.

Eşyanın kaybı halinde ödenecek tazminat belirlenirken; taşıma senedine geçirilmiş yada taşıyıcıya bildirilip ve onun tarafından kabul edilmiş bir değer sözkonusu değilse; aynı tür ve nitelikteki eşyanın gönderilene teslim yerindeki değerine göre belirlenir. Bunun için eşyanın tür ve niteliğinin belli olması gerekmektedir. Eşyanın değeri ile ilgili bildirim yapılması halinde ise bu değer taşıma senedine geçirilmiş veya taşıyıcıya bildirip onun tarafından kabul edilmiş demektir. Bu durumda eşyanın kaybı halinde tazminat bu değere göre tayin edilir. Hasar halinde ise eşyanın önceki durumu ile hasarlı durumu arasındaki değer kaybı objektif olarak tespit edilerek ilgilisine ödenir.

Taşıyıcı yalnız kendisinin değil çalıştırdığı personelin kusurundan da sorumludur. Kendisinin hiçbir kusuru olmadığını ispat etmiş olsa bile çalıştırdığı personelin kusurlu davranışından sorumlu olabilmektedir. Taşıyıcının mürettebatı ve ekibindeki insanlar özenli ve işini bilir bir personel gibi davranmak zorundadır. Aksi durum taşıyıcının sorumluluğunu gerektirir.

Görüldüğü gibi Hava Taşıyıcıcının sorumluluğu gerek sorumluluğun özel biçimi, gerekse sorumluluk sınırlarını belirleyen para birimi ve diğer yönlerden özellikler göstermektedir. Ancak yine de bu sorumluluk sınırsız değildir. Örneğin; Paris İstinaf Mahkemesi, Telaviv/Paris seferi sırasında uçağın Atina havaalanından silahlı kişilerce kaçırılarak Entebbe/Uganda’ya götürülmesi ile ilgili olayda; taşıyıcının yabancı havaalanında yolcuları arama yetkisi ile uçakta silahlı personel bulundurma yetkisinin olmaması ve iniş esnasında yolcuların dış görünüşleri yüzünden taşımayı reddetmesinin mümkün olmaması nedenleriyle taşıyıcının kusursuz olduğunu kabul etmiştir.

Tel: 0 212 225 47 83

Av. Egemen Gürsel ANKARALI Paylaş: