0
A’dan z’ye bireysel emeklilik sistemi
Avantajları çok olan bir sistem
Toplantının ilk konuşmacısı Anadolu Hayat Genel Müdürü Mustafa Su idi. Sözlerine, emeklilik sistemleri ve dünyada sosyal güvenlik konusunda bilgi vererek başlayan Su, sosyal güvenlik sistemlerindeki genel sorunlara da değinerek bunları şöyle sıraladı:
• Finansman krizi,
• Kaynakların verimsiz kullanımı,
• Değişen demografik yapı (yaşlanan nüfus),
• Kısa vadeli politikalar sonucu sistemin yapısının bozulması,
• Aktüeryal yapının bozulması (erken emeklilik)
Su, konuşması sırasında Türkiye’de sosyal güvenlikte yaşanan sorunlara da değinerek bunların arasında en önemlilerinin; kısıtlı kamu imkanları, kayıt dışı ekonomi, sistemin gelirlerinin giderlerini karşılayamaması, rezerv fonların değerlendirilmesi ve aktüeryal dengeyi bozucu uygulamalar olduğunu söyledi.
Su, bu bilgilerin ardından Bireysel Emeklilik Sistemi konusunda ayrıntılı bilgi verdi. Sistemin temel özelliklerini;
• Kamu sosyal güvenlik sistemine alternatif değil, tamamlayıcı nitelikte. Katılım zorunlu değil,
• Belirlenmiş katkı esasına dayanır,
• Birikimlerini tercihe göre yönlendirme hakkı bulunmaktadır,
• Birikimler bireysel hesaplarda ayrı ayrı izlenecektir,
• Bireysel emeklilik hesabı başka bir şirkete aktarılabilecektir,
şeklinde sıralayan Su, bireysel emeklilik sisteminin getireceklerini ise şöyle aktardı;
• Vergi avantajından faydalanarak uzun vadeli yatırım imkanı,
• Katılımcılara sunulan güvenli, şeffaf, kontrol edilebilir yapı,
• Uzun vadeli altyapı yatırımları için gerekli fon ve dolayısıyla istihdam artışı,
• Piyasalardaki kısa vadeli spekülatif baskıların azalması,
• Ulusal tasarruf eğiliminin artması,
• Kayıtlılığın teşviki,
• Sermaye piyasalarının derinleşmesi.
Emeklilik şirketlerinin sahip olması gereken özellikleri, “yüksek sermaye zorunluluğu, yeterli teknik altyapı ve insan kaynakları ve kaliteli hizmet” olarak sıralayan Mustafa Su, kanunda emeklilik şirketlerinin görevlerini ise şöyle aktardı:
• Tahsil edilen katkıların fona yönlendirilmesini sağlamak ve bireysel emeklilik hesaplarıyla ilgili işlemler,
• Portföy yöneticilerinden fon yönetim hizmeti almak,
• Katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarına ait günlük bilgilere erişimini sağlamak,
• Fon portföyünde yer alan varlıklar, fonun performansı, mali tablolar gibi konularda katılımcılara düzenli bilgi vermek,
• Müsteşarlık ve Kurul tarafından istenecek bilgi, belge ve tablolar ile kayıt sistemini hazırlamak,
• Emeklilik yatırım fonlarının iç denetimini sağlamak,
• Bireysel emeklilik hesaplarının ve emeklilik faaliyetlerinin sürekliliğini ve fon varlıklarının korunmasını sağlamak üzere, kayıtların ve varlıkların saklanması.
Bireysel emeklilik sistemi çerçevesinde, şirketlerin değişik risk profiline sahip en az 3 fon oluşturacağını söyleyen Su, fon varlıklarının Takasbank’ta saklanacağını ve katılımcıların sahip oldukları ve fondaki katkılarını gösteren pay adedinin de, saklayıcı nezdinde katılımcı bazında ve katılımcıların erişebileceği şekilde izleneceğini dile getirdi. Fon varlıklarının rehnedilemeyeceğini, teminat gösterilemeyeceğini, üçüncü şahıslar tarafından haczettirilemeyeceğini ve iflas masasına dahil edilemeyeceğini vurgulayan Su, fonların portföy yönetim şirketlerince yönetileceğini de dile getirdi.
Su, konuşması sırasında bireysel emeklilik sisteminde vergi uygulamalarına da değindi. Ücretli çalışanlar için ödenen katkı paylarının toplamının, ödendiği ayda elde edilen ücretin yüzde 10’unu ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak kaydıyla vergi matrahından indirilebileceğini söyleyen Su, Bakanlar Kurulu’nun bu oranı yüzde 20 oranına kadar artırmaya ve belirtilen haddi asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkili olduğunu dile getirdi.
İnsan Kaynakları Yönetimi ve bireysel emeklilik
Toplantıda konuşmacı olan bir başka isim ise Prometheus Genel Müdürü Yücel Atış idi. “İnsan Kaynakları Yönetimi İçinde Bireysel Emeklilik” konusuna değinen Atış, öncelikle ücret yapısı konusuna değinerek dünya ve Türkiye kıyaslaması yaptı. Almanya’da uygulanan ücret yapılarında baz maaşın ücretin yüzde 59’unu, sosyal yararların yüzde 12, primlerin ise yüzde 13 oranında olduğunu belirtti. İngiltere’de baz maaşın ücret içinde yüzde 50’lik pay aldığını dile getiren Atış, ABD’de bu oranın yüzde 30 olduğunu, ücretin yüzde 40’ını uzun süreli özendiricilerin oluşturduğunu belirtti. Atış, Türkiye’de ise baz maaşın ücret yapısı içinde yüzde 80 – 85 arasında orana sahip olduğunu, uzun süreli özendirici, yarar ve primlerin oranının ise çok düşük olduğunu dile getirdi.
Konuşmasında bireysel emeklilik sisteminin İnsan Kaynakları’na yönelik yararına da değinen Atış, bunları şöyle sıraladı:
• İşe ve şirkete bağlılık, uzun süreli çalışma,
• İşte ve ailede, iş ve gelecek güvencesinin getireceği huzur,
• Performans artışı, verimlilik
• Daha az çatışma,
• İyi elemanı çekme şansı,
• Daha yüksek müşteri mutluluğu,
• Rekabet avantajı.
…Ve dünya uygulamaları
Toplantıda konuşmacı olan isimlerden biri de, Dinamik 401(k) ortamında şirketlerin ihtiyaç duyduğu teknoloji ve ürünler bazında danışmanlık yapan Chalk 401(k)’nın başkanı olan Steff Chalk idi. Finans sektöründe 20 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren ve iki Fortune 500 şirketinin teknoloji birimlerinde pazarlama danışmanı olarak çalışan Chalk, toplantıda “Bireysel Emeklilik Sigortalarında Dünya Uygulamaları” konusunda bilgi verdi.
Toplantıların konuşmacıları arasında yer alan bir diğer isim olan Uğur Civelek ise, Türkiye ekonomisi makro ekonomi açısından bireysel emeklilik fonlarının ekonomiye katkısı konularına değindi.
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ MEVZUATI
• “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu” 1999’da T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı ve Çalışma Bakanlığı tarafından taslak haline getirildi.
• Kanun, 07.04.2001 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlandı.
• “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu” 07.10.2001’de yürürlüğe girdi.
• 28.02.2002’de Resmi Gazete’de yönetmelikler yayımlandı.
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN İŞVEREN AÇISINDAN GETİRECEKLERİ
• Sosyal güvenlik sistemine ek olarak bu sisteme ödenen katkılar limitler dahilinde gider gösterilebilir.
• Personel bağlılığı artar, dolayısıyla insan kaynaklarında istikrar sağlanır.
• İşyeri bazlı fonlar kurumsal yatırımcı olarak daha fazla avantajlara sahip olabilir.
SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ
• Şirketlerin teknik ve idari altyapıları ile hizmet kalitesinin diğer mali kuruluşlarla rekabet edebilir düzeyde olması,
• Birikimlerin reel yüksek getiri sağlamak amacıyla, portföy yönetimi şirketleri tarafından yönetilmesi,
• Fon varlıklarının Takasbank’ta saklanması,
• Birikimlerin sadece bireysel emeklilik sistemine yönelik emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmesi,
• Bireysel emeklilik hesabının aktarılabilir olması,
• Hizmet kalitesi açısından rekabet ortamı yaratması,
• Bireysel hesapların değişik ortamlarda günlük olarak izlenebilmesi,
• Katılımcının kendi risk – getiri tercihlerine göre portföy dağılımı oluşturabilmesi,
• Kamuda ilgili kurumların koordineli çalışması. (Hazine Müsteşarlığı, SPK, Maliye)
