Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve Kullanımı

 Avukat Hasan Erdem
İş Hukuku Danışmanı/Bilirkişi

Bu ayki yazımızda, yıllık izin kullanımının yoğunlaşacağı tatil sezonu öncesi, 4857 sayılı İş Yasası kapsamında yıllık ücretli izin ve kullanımı ile ilgili sorulara ve gündemdeki değişiklik olasılığına değinmek istedik.

Yıllık Ücretli İzne Ne Zaman Hak Kazanılır?

Çalışan işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere, bir yıllık çalışma süresini doldurduğunda, yıllık ücretli izne hak kazanır.

Bir yıllık süre içinde yıllık izin bakımından çalışılmış sayılan haller dışındaki sebeplerle, işçinin çalışmasının kesilmesi halinde, bu süreleri karşılayacak kadar çalışılması gerekir. Çalışanın izin hakkı her bir yıllık hizmet süresinin dolması ile doğar ve hesaplanan her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini takip eden hizmet yılı içinde kullanılır. Örneğin 01.04.2010 tarihinde işe giren bir çalışan, 31.03.2011 tarihinde mesai bitiminde, izne hak kazanır ve bunu 01.03.2011 -01.03.2012 döneminde kullanması esastır. Ancak, uygulamada çalışanın ilerde hak kazanacağı izinden mahsup edilmek üzere, doğmamış izni kullanması ve yıllık izin sürelerinin takip eden döneme devri de söz konusu olabilmektedir.

Yıllık İzin Süreleri Ne Kadardır?

Çalışanlara verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
- 1 yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden,
- 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden,
- 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamaz.

Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

Bu süreler, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir, ancak azaltılamaz.

Yıllık izin süreleri işgünü olarak hesaplanır ve bu sürelere denk gelen hafta tatili (genelde Pazar günleri) ve diğer resmi tatil günleri yıllık izin hesabında nazara alınmaz.

Cumartesi çalışılmayan işyerlerinde ise, cumartesi gününün yıllık izin süresinden sayılıp sayılmaması tam açıklık kazanmamakla birlikte, genel olarak İş Yasası uyarınca haftalık 6 işgünü esas alındığından, cumartesi günleri de işgününden sayılır. Bu konuda yargının açık bir kararı bulunmamaktadır.

İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Doğum İzinleri Yıllık İzin Hesabında Çalışılmış Gibi Sayılır mı?

Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler ve doğum izinleri çalışılmış süre gibi sayılır. Ancak, doğum sonrası 6 aya kadar olan ücretsiz izin süresi ise yıllık izin süresinin hesabında nazara alınmaz. Örneğin; işyerine 2 yıl önce girişi bulunan ancak bu sürede 6 ay ücretsiz doğum izni kullanmış olan bir kadın çalışanın ikinci yıla ait izin hakkı, işe girişinden 2 yıl 6 ay sonra doğar.

Yeni Yasal Düzenleme ile Yıllık Ücretli İzin Kaça Bölünebilir?

Yıllık ücretli izin işveren tarafından tek taraflı olarak bölünemez.

İzin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden az olmamak üzere en çok 3’e bölünebilmekte iken 6704 sayılı yasasının yürürlüğe girmesi ile tarafların anlaşması ile izin süreleri bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.

Eski yasa dönemindeki kısıtlamaya karşın uygulamada, işçinin sürelerini belirterek izin talebinde bulunması ve işveren tarafından talebinin kabulü ile yıllık izin üçten fazla sayıda bölünerek kullanılmakta idi.

6704 sayılı yasasının yürürlüğe girmesi ile, mevcut düzenleme uyarınca yıllık iznin 10 günlük bölünmez bölümünün aynen korunduğu buna karşın kalan sürenin tarafların anlaşması ile serbestçe bölünebilmesine imkan tanındığı görülmektedir. Bu kapsamda değişikliğin yeterli olmadığı, yasa taslağında yer aldığı gibi yasanın yıllık ücretli tarafların anlaşması ile izin süre bir bölümü 6 günden aşağı olmamak üzere, (sayı sınırlaması olmaksızın) bölümler hâlinde kullanılabilmesi şeklinde düzenleme yapılmış olmasının yerinde olacağını düşünmekteyiz.

Yıllık Ücretli İzin Öncesi Avans Ödemesi Gerekir mi?

İş Yasası uyarınca, işveren, çalışanın yıllık izin dönemine ilişkin ücretini, izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorunda olup, düzenleme emredici mahiyettedir.

Yıllık Ücretli İzinden Vazgeçilebilir mi?

Yıllık iznin yasada belirtilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Taraflar bir ücret karşılığında çalışanın yıllık ücretli izin hakkından vazgeçmesi konusunda anlaşma yapamazlar, bu konuda yapılan anlaşmalar geçersiz olur. Yıllık izin hakkı anayasal bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez.

Yıllık İzin Ücreti Çalışırken Ödenebilir mi?

Yıllık izin hakkının, ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin son bulması şarttır. Taraflar arasındaki, iş sözleşmesinin sona erme şeklinin ve feshin haklı nedene dayanıp dayanmadığının önemi bulunmamaktadır. Ancak, çalışanın, iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir.

İş Sözleşmesi Son Bulduğunda Yıllık İzin Ücreti Alacağı Nasıl Belirlenir?

İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki son ücreti üzerinden kendisine veya (ölümü halinde) hak sahiplerine ödenir. Bu ücretin hesabında işçinin son kök ücreti esas alınır.

Yıllık Ücretli İzin Alacağının Zamanaşımı Ne Kadardır?

Yıllık ücretli izne ilişkin izin alacağının zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar ve 5 yıldır. Örneğin; 2000-2012 döneminde çalışan ve 01.07.2012 tarihinde işten çıkartılan bir işçi, bugün itibariyle fesih tarihi üzerinden 5 yıl geçmediği için ilk izne hak kazandığı 2001 yılından itibaren izin ücretini de talep edebilir.

Emeklilik Öncesi Süreler Yıllık Ücretli İzin Hesabında Nazara Alınır mı?

Emeklilik esnasında kıdem tazminatının ödenmiş olması halinde, emeklilik sonrası çalışma ayrı bir dönem sayılır. Ancak, önceki çalışma döneminde izin kullandırılmak veya fesihte karşılığı ödenmek suretiyle tasfiye edilmeyen çalışma süreleri, aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerindeki çalışma sürelerine eklenir. İşçinin aralıklı olarak aynı işverene ait işyerinde çalışması halinde, önceki dönemin kıdem tazminatı ödenerek feshedilmiş olması, buna karşın izin alacaklarının ödenmek suretiyle tasfiye edilmemiş olması halinde, izin yönünden sürelerin birleştirilmesine engel oluşturmaz.

Ayrıca, Yargıtay kararları uyarınca, önceki çalışılan sürede bir yılı doldurmadığı için izne hak kazanılmayan süreler, işçinin aynı işverene ait işyeri ya da işyerlerindeki sonraki çalışmalarına eklenerek yıllık izin hakkı belirlenmesi gerekmektedir.

Yıllık Ücreti İzin Kullanımında Yol İzni de Talep Edilebilir mi?

Yıllık ücretli izinlerini, işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olan çalışanların talepte bulunmaları ve bu durumu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işverenin toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermesi zorunludur. Buna bağlı olarak, farklı bir yerde yıllık ücretli izin kullanacak olan çalışanın durumu otobüs, uçak bilet, otel rezervasyonu gibi kayıtlarla belgelemesi halinde, kendisine 4 güne kadar ücretsiz izin verilmesi gerekmektedir.

İhbar Süresinde Yıllık Ücretli İzin Kullandırılabilir mi?

İşveren tarafından, çalışanın iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde ihbar önelleri ile verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.

Ancak Yargıtay tarafından kanundaki bu düzenleme uyarınca, işçinin ihbar süresi vererek istifaen ayrılmasında böyle bir ayrık düzenleme söz konusu olmadığı için çalışanın önelli feshi hakkını kullandığında bakiye izin hakkını da bu süre içerisinde kullanabileceği kabul edilmektedir.

Yıllık Ücretli İzindeyken Başka Yerde Çalışılabilir mi?

Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı başka bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.

İşe İade Davası Sonrası İlave İzne Hak Kazanılabilir mi?

Kesinleşmiş işe iade kararı sonrası boşta geçen 4 aylık sürenin hizmet süresine eklenmesi ile, yeni hizmet süresi üzerinden yıllık izin hakkı doğabilir. Örneğin geçersiz fesih esnasında 10 ay hizmet süresi bulunan bir çalışanın, boşta geçen 4 ayın ilavesi ile hizmet süresi 1 yıl 2 ay olacağından işe başlatılmadığında, kendisine yıllık ücreti izin parası da ödenmesi gerekir. Bunun yanı sıra, geçersiz fesih tarihi ile işe iade talebinin kabul edilmediği tarih arasında ücret zammının söz konusu olması halinde izin parasının yeni ücret üzerinden hesaplanarak, ödenmesi veya evvelce ödenmiş izin ücretinin farkının ödenmesi söz konusu olabilir. Buna karşın, çalışanın yeniden işbaşı yaparak çalışması ve geçersiz fesih tarihinde kendisine ödenmiş yıllık izin ücreti olması halinde, bunun iadesi ve 4 ayın hizmet süresine eklenmesi gerekecektir.

Yıllık Ücretli İzinle İlgili Düzenlemelere Aykırılığın Yaptırımı Nedir?

2016 yılı itibariyle;
-Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde bölmek,
-İzin ücretini yasaya aykırı şekilde ödemek veya eksik ödemek,
-Sözleşmesi feshedilen işçiye yıllık izin ücreti ödememek,
-Yıllık izin yönetmeliğinin esas usullerine aykırı olarak izni kullandırmamak veya eksik kullandırmak,
Suretiyle, yasaya aykırı davranılması halinde, her bir aykırı durum için ayrı ayrı ve bu durumda olan her bir çalışan için ayrı ayrı olmak üzere, 285 TL idari para cezası yaptırımı söz konusudur.
Yıllık İzin Kullanımının İspat Yükü Kimdedir?

Yıllık izinlerin kullandırıldığına ilişkin ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır.

Mevsimlik Çalışanlar Yıllık İzne Hak Kazanır mı?

Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlar yıllık ücretli izinden faydalanamaz.

Kısmi Süreli Çalışan Yıllık Ücretli İzni Nasıl Hesaplanır?

Kısmî süreli ve çağrı üzerine çalışan işçilerin izin hakkı bakımından tam süreli işçilere göre farklı bir uygulamaya tabi tutulamazlar, bu nedenle, bir yıllık çalışma süresini dolduran kısmî süreli çalışan işçinin de yıllık izin hakkı vardır.
Ancak, kısmi süreli çalışanlar, izin süresine denk gelen çalışma süresi/ücret üzerinden ücrete hak kazanırlar. Örneğin, 45 saat çalışılan bir işyerinde, haftada 15 saat çalışan bir kısmi süreli çalışana 12 gün izin verildiğinde, bu süre için 4 günlük ücreti ödenir.

Yıllık İzin Kurulu Hangi Koşullarda Oluşturulmalıdır?

İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulmalıdır. İşçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; ise izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilir.
 

Soru ve görüşleriniz için
www.erdem.av.tr
bilgi@erdem.av.tr