İş Yerinde Motivasyon...

Eğer yanıtınız “evet” ise, yanılmıyorsunuz; çünkü İngiltere’de halk arasında yapılan bir araştırmada insanlara “Eğer finansal açıdan ihtiyacınız olmasa yine de çalışmaya devam eder miydiniz?” diye bir soru yöneltilmiş. Bu soruyu yanıtlayan erkeklerin %69’u, bayanların ise %65’i “evet” yanıtını vermiş. Tabii ki bu durum insanların çalışmayı diğer aktivitelere tercih ettiklerini göstermez. Çıkan sonuç, çalışmanın insan hayatında önemli bir rol oynadığı ve insanların vazgeçilmez ihtiyaçlarını karşıladığı görüşünü destekler.

Bir iş sahibi olmanın bize sağladığı faydaları; Para, aktivite, çeşitlilik, sosyal ilişki, toplumda statü ve kimlik sahibi olmak şeklinde sıralayabiliriz. İşin sağladığı en belirli yararın, iş sahibine gelir sağlaması olduğu bir gerçek. Bu faydasının küçümsenmemesi gerekiyorsa da, İngiltere’de yapılan araştırma sonucunda paraya ihtiyaçları olmasa da çalışacaklarını ifade eden kişilerin yüzdesi bize çalışmanın ardında finansal kazançtan farklı nedenlerin bulunduğunu gösteriyor.

Bir iş, insanlara beceri ve bilgilerini kullanma olanağı verir ve onları her gün yaşadıkları ortamdan çıkararak çeşitlilik sağlar. Çoğu insan zamanını çalıştığı işe göre ayarlar ve kullanır. İş ayrıca insanlara diğerleri ile iletişim kurma, toplum içinde statü ve kimlik sahibi olma olanağı sağlar.

Motivasyon, insanların davranışlarının gücü ve yönü ile ilgili psikolojik bir kavramdır. Örneğin, neden aynı yetenekteki iki kişi farklı düzeylerde performansa sahiptirler veya neden bazıları bir işte sıkı çalışırken başka bir işte tembellik yapar. Tüm bunlarla motivasyon arasında sıkı bir ilişki vardır.

Motivasyonun önemi

Motivasyon hem kişi hem de şirket performansında önemli bir rol oynar. İyi eğitimli olan ve yetenekli bir çalışan bile motive edilmediği taktirde iyi bir performans sergileyemeyecektir. Performans şu şekilde ifade edilebilir.

Performans = Yetenek x Motivasyon x Eğitim

Bu ifade matematiksel açıdan doğru olmayabilir ama iki ana noktayı gözler önüne serer. Birincisi, eğer motivasyon sıfır olursa, performans da sıfır olacaktır. İkincisi, motivasyon tek başına yeterli değildir; eğitim ve yetenek ile birleşmelidir. Belirtilen birinci nokta motivasyonun önemini, ikincisi ise motivasyonun tek başına her derde deva olamayacağını vurgular. Motivasyonun artması her zaman direkt olarak verimlilikte bir yükselmeye yol açmaz. Çünkü çoğu işte verimlilik diğer kişiler tarafından veya makinelerin hızı tarafından sınırlanır. Örneğin; daha yüksek motivasyon, üretim hattında çalışan işçiler için daha fazla verimliliği getirmeyecektir, çünkü hattın hızı işin hızını belirleyecektir ve hattın hızı da çoğu zaman daha yavaş olan işçilerden birinin hızına göre ayarlanacaktır.

Benzer olarak, artan motivasyon gazete satıcısının satışlarını artırmayacaktır, çünkü habere değer olayların oluşu ve bu olayları değerli bulan okuyucular satışlar üzerinde daha fazla etkiye sahiptirler.

Bununla beraber, verimlilik ve motivasyon arasındaki bu kopukluk yöneticilerin motivasyonu gözardı etmeleri gerektiği anlamına gelmez. Motivasyon dış etkenlerle hız bulan işlerde de önemlidir.

Psikologlar iş tatmini ile işe geç kalma, işe gitmeme ve işi aksatma arasında güçlü bir ilişki olduğunu vurguluyorlar. Eğer bir iş, kişileri motive etmiyorsa, çalışanlar en ufak bir özürleri olduğunda işe gelmeyeceklerdir. Çoğu organizasyonlarda işe geç kalma, işe gelmeme ve çalışanların sık sık işten ayrılmaları şirketin karlılığını olumsuz yönde ve direk olarak etkiler. Şu da bir gerçek ki; her insan aynı derecede motivasyona sahip değildir. Bunun sabebi tam olarak açık olmasa da başlıca iki olasılık vardır: Bazı insanlar doğuştan diğerlerinden daha yüksek motivasyona sahiptirler, bazıları da kendi yaşam tecrübelerinden etkilenebilirler. Kalıtım, yüksek performansın ne olacağını belirliyorsa olsa da; insanların öğrendikleri ve geçmiş tecrübeleri de bu konuda oldukça etkilidir. İnsanların motivasyonlarının yönü ve düzeyindeki farklılıklar restgele olan bir durum değildir, bu farklılıklar bir noktaya kadar insanların yaşı, cinsi ve meslekleri ile de ilgilidir.

Yönetim Faaliyetleri ve Motivasyon

Çoğu yöneticiler çalışanlarının motivasyonunu artırmak amacındadırlar. Fakat bunu başarabilmek için ne yapmaları gerektiğini bilemezler. Yöneticilerin motivasyonu etkileyebilecekleri beş ana yol vardır: Çalışılan ortamın motive edici olmasını sağlamak, motivasyonu yüksek çalışanları bulmak, eğitmek, değerlendirme yapmak ve çalışanı ödüllendirmek... Bazı organizasyonlar çalışanlarının motivasyonlarını düşürücü bir yapıya sahiptirler. Organizasyonel iklimleri kısıtlayıcıdır ve bu, çalışanların pasifize olmalarına sebep olur.

Diğer organizasyonlarda ise çalışma ortamı cesaret verici ve katılıma özendiricidir. Bu iki çeşit çalışma ortamı ile ilgili olarak yapılan bir çalışma, iki Meksika şirketini kıyaslıyor...

Bu organizasyonlardan biri başarıya değer veren ve insanlara becerilerini kullanabilme olanağı sunan bir yapıya, ikinci şirket ise, başarıya değer vermeyen ve ne yapacağı belli olmayan, imparatorluğu yönetir gibi şirket yöneten bir yöneticiye sahip. Bu durumda ilk organizasyon başarıya ulaşıp, karını artırırken, diğer şirket hiçbir ilerleme gösteremiyor.

Ve Sonuç:

Çalışanlar; çaba ile performans arasındaki bağları anlamalı, yani performansın çeşitli düzeylerine ulaşabilmek için ne kadar sıkı çalışmaları gerektiğinin farkında olmalı. Kontrol sistemleri sadece gerekli oldukların kullanılmalı. Performans gereklilikleri zor fakat başarılabilir belirlenmiş hedeflerle ifade edilir.

Çalışanlar hedefleri belirlemede katkıda bulunurlar. Çalışanlara gönderilerin geribildirim, düzenli, bilgi verici ve yorumlanması kolay olmalıdır.

Çalışanlar iyi performansları için ödüllendirilmelidir.

Ödüller kişilerin gereksinimlerine ve tercihlerine göre biçimlendirilmelidir. Çalışanın psikolojik ve fiziksel iyi hali ve verimlilikleri önemli olarak görülmelidir.

Hiçbir motivasyon yaklaşıkı herkese aynı biçimde davranılması gerektiği görüşünü desteklemez.

Bununla beraber, tüm yaklaşımlar insanlara eşit davranılmasını gerektirir ve bunun ötesinde insanların kendilerine eşit davranıldığını görmeye gereksinimleri vardır. Motivasyonu artırmaya yönelik uygulamadaki en büyük güçlük eşitliği sağlamaktır. Problemler, kişinin kendine yapılan davranışı başkasına yapılan davranışla karşılaştırmasıyla başlar. Birey motivasyonunu sağlayan, kişisel farklılıkları gözönünde bulunduran ve tüm çalışanlarca adil görülen bir stratejiye ulaşmak başlıbaşına bir zorluktur.

Çalışanları motive etmek tüm yöneticilerin ilgilenmek zorulda oldukları önemli bir konudur. Bu üstlenilmesi kolay bir sorumluluk değildir; çünkü, çalışanları motive eden unsurlar kişiden kişiye değişkenlik gösterir.

Motivasyonu artırmanın etkili yollarından biri: Ödüllendirme

Ödüllendirme Biçimleri

• Bir kişi ya da ekibin başarısı için parasal ikramiye

• Ekibin ya da kişinin başarısını kutlamak için parti vermek

• Kişiler, yazılı hedeflere ulaştıklarında çerçevelenmiş bir fotoğraflarının asılması

• Kişileri daha ileri hedeflere hazırlamak için seminer ve eğitimler

• Kişinin uzmanlık alanına yönelik profesyonel konferanslar

• Başarıyı ödüllendirmek için haftasonu tatili

• Firmanın değerlerini destekleyen davranışları ödüllendirmek için yemek düzenlemek

• Ekip içinde çalışanlar tarafından düzenlenen kutlama partisi

• Kısa vadeli hedeflerin gerçekleştirilmesi doğrultusunda yemek düzenleyerek ödüllendirme

• Teşekkür toplantısı

• En büyük hata ödülü, yaptığı en büyük hatayı itiraf eden kişiye verilir

• Çözüm ödülü

• Öneri ödülü

• Topluma hizmet ödülü

• Bir müşteriye teşekkür partisi

• Onları doğru bir şeyler yaparken yakalayıp, videoya çekip önemli bir günde göstermek

• Çalışanların başarılarını gösteren çalışma ünitesi yıllığı ya da senelik rapor hazırlamak

• Bir haftalık kim en fazla işi yapabilir ödülü

• Bir logo dizayn etme yarışması

• Bölüm ödül panosu

• Kişilerin aldıkları teşekkür notları oranında ödüllendirilmesi

• Mesai saatleri dışında çalışanların ödüllendirilmesi

• Bir hafta boyunca her sabah yöneticinin elinden çay servisi

• Üç saatlik öğle yemeği molası

• Geç gelme ya da erken çıkma seçimi

• Bir günlük izin

• Spor giyinme günü

• İki saatlik kişisel telefon görüşmesi izni

• Bir günlük evde çalışma izni

• Kişinin başarısını iç ve dış müşterilere duyurmak

• Yetki kullanımına izin verme

• Kişiyi proje sorumlusu yapma

• Kendi projesini kendisinin seçmesine izin verme

• Kendisinin bir şeyi daha iyi yapabileceğini söyleyen kişiye şans tanıma

• Ekipten biriyle görev değişimi

• Kişinin bir günlüğüne istediği bir işi seçip yapması

• Bir ekibin başarısını o ekibi, diğer bir ekibe danışman tayin ederek ödüllendirmek

• “Nasıl yardımcı olabiliriz?” günü. Ekipte zorlanan bir kişiye bir gün yardımcı olmak

• Başarılı kişinin ailesine, çalışanın başarılarını anlatan ve teşekkür eden bir mektup
yollamak

• Şirketin üst düzey yöneticisinden bir teşekkür telefonu

• Kişiye ya da ekibe başkanın teşekkür ziyareti

• Kişinin başarılarını anlatan bir yazının şirketin dergisinde çıkması

• Ekipteki herkes tarafından imzalanmış bir teşekkür notunun çerçevlenmesi

• “....’in fikrini çaldım ve kullanıyorum” ödülü

• “Bir fikrim vardı ve hayata geçirdim” ödülü

• Şirkette “günün / haftanın / ayın en iyi...” ödülü

• Kişisel hedefini gerçekleştireni kutlama

• Genel Müdür tarafından imzalanmış bir teşekkür notu

• Bir ödüle belirli bir çalışanın ismini verme

• Çalışanın adına kişinin önemsediği bir yere bağış

• Kişi adına üyelik

• Çalışanın evine yollanan bir şişe şampanya

• Çalışana yollanan çeçik

• Çalışanın üst düzey yöneticisiyle fotoğrafının çekilmesi

• Kişiye özel bir hediye

• Bölüm logosuyla süslenmiş bir hediye

• Altın ya da gümüş kaplı, üzerinde şirket logosu olan kalem

• Kişinin mesleğiyle ilgili bir dergiye üyelik

• Kişiye uzmanlık alanıyla ilgili bir kitap hediyesi

• Piyango bileti

• Sürpriz kartlar

• Kişinin kendi seçtiği bir yerde iki kişilik akşam yemeği

• Tiyatro ya da spor aktivitelerine bilet

• Problemleri çözen kişilere ödül

• Diğerlerine yardıma açık olanlara ödül

• Kişinin favorisi olan birinin imzalı fotoğrafı

• Yeni bir mobilya ya da tablo

• Kişinin yaptığı işi anımsatan bir karikatürün çerçevelenmesi

• Kişinin hobisi doğrultusunda hediye

• Kişinin resminin bastırıldığı T- shirt

• Çalışanlar için bir restoranda öğle yemeği

• Kişinin kendi hediyesini seçmesine izin vermek

• Kişilerin birbirine verebilecekleri küçük hediyeleri seçmeleri

• Kişinin hediyesini seçebileceği bir katalog

• Ekibiniz için yemek pişirip, işe getirmek

• Yöneticilerin çalışanların arabalarını yıkadığı bir gün düzenlemek

• Size hizmet veren ekibe kahvaltı hazırlamak

• Üst düzey yönetimin yemek yediği mekana çalışanınızı götürmek

• Yüksek performans gösteren bir ekibe, diğer bir ekibe parti verebilmeleri için bütçe
vermek

• “Bu sizin hayatınız” günü düzenlemek

• “Bu sizin hayatınız” kitapçığı hazırlamak

• Bir ekipten başarılarını üst düzey yönetime sunmaları için prezentasyon hazırlamalarını istemek

• Patronunuza çalışanların iş sırasındaki fotoğraflarından oluşan bir kolaj sunmak ve sergilenmesini sağlamak

• “... için teşekkür ederim” notu

• “... konuda iyi iş başardın” notu

• “Sensiz bu işi başaramazdım” sertifikası

• Patronunuza yolladığınız bir teşekkür notu

• Çalışanın ailesine, gösterdikleri özveriden dolayı teşekkür notu

• Kişinin ya da ekibin başarısını e- mail ile duyurmak

• Kişiye yukarıdaki listenin verilip seçim yapmasının istenmesi...

Füsun PARS / Ozan Çağım ŞİVE