Hiçbir şey canınızdan kıymetli değil! Yönetim sorumluluğunun ve stresin hediyesi hastalıklar

Kronikleşmiş stres bugün tüm çalışanları özellikle yöneticileri tehdit eden başlıca sağlık sorunu haline geldi. Kendi yarattığımız teknolojinin kurbanı olduğumuz kesinlikle ortadadır. Teknolojinin hızla gelişmesiyle, modern makinelerin hızı iç bünyemizdeki sistemlerin de hızlanmasına yol açmış, bazılarının “telaş hastalığı” diye adlandırdıkları yeni bir hastalığın ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Yaşamımıza getireceğimiz değişiklikler konusunda seçimimizi bilinçli yapmalıyız. Biz yönetici olarak değişimlerle ilgili kararlarımızda tepkisel olmaktan çok ileri görüşlü olmalıyız. Meydana gelebilecek değişimleri önceden görerek, organizasyonumuzu ve bunları tanımak için gerekli şartları bu değişiklik gerçekleşmeden önce hazırlamalıyız. Yönetici olarak bizler, işin küçük ve gereksiz ayrıntılarına girmeden genelleme yaparak bir sentez oluşturabilmeliyiz.

Günümüz yaşam şartlarından çıkartılacak ikinci sonuç, yöneticinin kişisel olarak stresi denetleyebilecek etkin yöntemler geliştirmek zorunda olmasıdır. Yöneticinin görevlerinden birinin de, çalıştırdığı kişilerin hayatlarındaki artan strese rağmen randıman vermelerini sağlamak olduğu gözden uzak tutulmamalıdır.

Ailenizden, işinizden, arkadaşlarınızdan veya başkalarından kaynaklanan türlü baskı ve istekler dış stres kaynakları diye adlandırılır. Kendi içinizdeki baskı ve beklentilere ise, iç stres kaynakları denir. Tüm dış ve iç baskılar, beklentiler, stres kaynakları diye tanımlanan bir ortak terim altında toplanmıştır. Bünyenin bu kaynaklardan gelen baskılara karşı gösterdiği tepkiye stres denir.

En büyük sorun yükü kadın yöneticilerde…

Evdeki sorumlulukların yanı sıra mesleğinde ilerleme çabasında olan bir kadın, kendi isteklerine de zaman ayırmak için mesleğiyle kişisel işlerini dengede tutmak zorundadır. Kadınların çoğu kendilerini iş hayatında da kabul ettirmek için erkeklerden yüzde yüz daha iyi olmaları gerektiğine inanırlar.

Kadın, iş hayatının geleneksel eş ve anne rolünü bozmadığını kanıtlamak için evde de kendini gereğinden fazla yorar. Tempo da o kadar yoğun ve anormaldir ki, sonuç bu “süper anne” için felaket olur. Evdeki ve iş hayatındaki bu baskılar, kadının üzerinde olumsuz etki yapar. Stres içindeki kişiler diğerlerine oranla daha sık hastalanırlar.

Böyle bir dünyada, yöneticiler için iki temel sonuç çıkarılabilir. Birincisi, değişiklik karşısında doğru bir tutum geliştirilmelidir. Her değişimi kabul etmek, bunlara karşı çıkmak kadar yanlış bir davranış tarzı olur.

Uzun ve kısa süreli stresler arasında önemli bir ayrım yapılmalıdır. Kısa süreli stres esnasında nabzınız artacak, kaslarınız gerilecek, beyin dalgalarında hızlanma olacak, soluğunuz sıkışacak ve kan şekeri artacaktır. Ani ve aşırı yoğunlukta yaşananlar kadar, uzun süreli olan stresler de öldürücüdür. Uzun süreli stres, yüksek ve kesintisiz gerginlik halini kapsar ve sistem bu süre içinde eski normal düzeye inemez. Yöneticilerin çoğu, basit çözümü olmayan karmaşık sorunlarla uğraşmak zorundadır. Günün bitiminde kafaları sürekli bu sorunlarla doludur.

Direnç sınırları

İnsan vücudu ve gerginlik bir yaya benzetilebilir. Bir an için insanların farklı boy ve şekillerde, farklı dayanma gücündeki yaylar olduğunu varsayalım. Bir kısmımız daha dayanıklı olduğumuz veya yılların tecrübesiyle güçlendiğimiz için strese karşı daha dirençliyizdir.

Kötü olmayan stres kaynakları

Stres, bünyenin farklı beklentiler karşısında belirgin olmayan tepkisi olduğu için, onu iyi veya kötü olarak nitelendirmek garip gelebilir. İşten atıldığını öğrenmek büyük bir stres oluşturabilir, çünkü bu mesaj kötü bir stres kaynağıdır. Daha üst bir mevkiye terfi etme haberi de benzer bir stres oluşturur, çünkü mesaj kötü olmayan bir stres kaynağıdır. Ama eğer gerekli uyum hemen sağlanmazsa hem işten atılma, hem de terfi bunalıma neden olabilir.

İyi şeylerin hep bir arada yaşanması da kötü sonuç verebilir. Bazı kişiler kısa bir tatil dönemine o kadar şey sığdırmak isterler ki, bu onları tedirgin etmeye başlar.

Stres eşiği ve toparlanma süresi

Bazen ılımlı kişilerde zamanla öyle yoğun bir stres birikir ki, bundan sonraki en küçük stres dahi bu kişilerin stres eşiğini aşmalarına ve beklenmeyen şekilde patlamalarına neden olur. Bu kişiler, bardağı taşıran son olayla değil, direnç sınırlarını aşmalarına neden olan, o ana kadar üst üste yığılan streslerin birikimiyle yıkılmışlardır.

Veriminizi etkiler mi? Tabii ki…

Stresi ile verim arasındaki ilişki, üretimi sürekli artırma çabasındaki yönetici için özellikle önemlidir. Üretimin anahtarı olarak insanların verimindedir. Verimli olduğuna inanan kişiler kendilerini mutlu hissederler. Tekdüze ve sıkıcı geçen bir gün, kuşkusuz cesaret kırıcı ve moral bozucudur. Eğer çok şey yapmaya çalışırken başarısız olan astlarınız varsa, bazı işleri onlardan almayı deneyin. Böylece daha verimli olmakla kalmayıp, aynı zamanda mutlu da olacaklardır.

Stres kaynağının ve sizi etkileyen şeylerin neler olduğunu belirleyebilirseniz, çeşitli stres azaltıcı yollara başvurarak sorununuzu çözümleyebilirsiniz. Bireysel çevre şartları, soya çekim, fiziksel ve duygusal farklılıklar, aynı stres kaynaklarına farklı insanların farklı tepkiler göstermesine neden olur.

Can sıkıntısı

Dr. Harry Johnson’a göre, aşırı yorgunluğun temelinde duygusal nedenler yatmaktadır ve bu genellikle can sıkıntısı ile ilgilidir. Eğer canınız çok sıkılıyorsa, sabah kendinizi kötü hissederek işinize başlayacağınız ve çalışmak için yeterli enerjiyi bulamayacağınız kesindir. Size mücadele gücü vermiyorsa işinize ilgi duyamazsınız. Dinlenmek, yorgunluğun bu türüne bir çözüm getirmez. Herhangi bir şekilde işinize karşı daha fazla ilgi duyma yollarını aramalı, başka ilgi alanları geliştirmeli, hatta işinizi değiştirmelisiniz.

İş yükünün ağırlığı

Çok sıkışık programlanmış iş günleri, sık sık çıkılan iş gezileri ve anında karşılanması gereken isteklerin yer aldığı yoğun iş yükü de stres nedenlerindendir.

Aşırı iş yükünün önemli nedenleri çeşitli olmakla birlikte, en yaygını yeterli sayıda eleman bulunmayışıdır.

İş rolü

Bir başka stres kaynağı da, kuruluştaki somut görevinizdir. Bu görevdeki çelişki ve belirsizlik, endişenin artması ve verimin düşmesiyle sonuçlanabilir. Sorumluluğunu taşıdığınız kişilerin sayısı ve yöneticilik sınırlarınızın genişliğinde stres kaynaklarından sayılır.

Belirsiz görev tanımları

Görevdeki belirsizlik de, işyerindeki başlıca stres kaynaklarından biridir. Bu durum genellikle, göreviniz hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığınız, mevkiinizin amaçlarını bilmediğiniz ve işin sorumluluk alanı hakkında kesin bir bilgiye sahip olmadığınız zaman ortaya çıkar.

Sorumluluk

Bir kuruluşta insanlara eşyalardan daha fazla önem verilmesi, belirgin bir stres kaynağı oluşturmaktadır. Aynı şekilde, insanlara kaşı eşyalardan daha fazla sorumluluk duyan yöneticiler, aksini düşünenlere oranla daha fazla stres yaşarlar.

Kariyer

İş çevresinde oluşabilecek stres kaynaklarından üçüncüsü, meslekte ilerlemeye, bir başka deyişle, seçmiş olduğunuz meslekteki ilerleme hızına bağlıdır. Terfi, çoğu yöneticiler için son derece önemlidir. Eğer yeteneklerinizi kullanamadığınız işte çalışmışsanız yetersiz terfinin nasıl bir stres oluşturduğunu bilirsiniz.

Hırs

Mesleğinizde umduğunuz mevkiye henüz ulaşamamışsanız, hayal kırıklığınızın sonucu olarak stres altında olmanız doğaldır. Nedeni ne olursa olsun, bu tür hırslar kişiyi strese iter. Mesleğimizde ilerlediğimizi sürekli hissetmemiz gerekir.

İş ilişkileri

Yeni bir iş seçerken veya yeni bir kişiyi işe alırken söz konusu kişilerle kuracağınız ilişki ne kadar iyi olmasını umduğunuzu göz önünde bulundurmalısınız. Ne varlığınızın diğerlerini tedirgin edeceği yeni bir ortama girmek istersiniz ne de uyumlu iş ilişkilerinizi bozabilecek bir kişiyi işe almak istersiniz.

Organizasyon yapısı ve atmosferi, işte oluşabilecek streslerden biridir. Herhangi bir kuruluşta sistemin bir parçası olabilmek için özgürlük ve kişiliğinizden bir miktar ödün vermeniz gerekmektedir.

İşinizi ilgilendiren kararların alınmasına yeterince katılamamanız, işin doğurduğu stres kaynaklarından biridir. İşi yürütme biçimimizi etkileyebilecek karar verme mekanizmasında sözümüzün geçmesi hepimizin hoşuna gider.

Genel Uyum Sendromu

Genel uyum sendromu, ortaya çıkan belirgin olmayan tüm değişimleri içerir. Örneğin, yeni bir şeye önce alışmanız gerekir; Daha sonra iyice içine girer, onu benimsersiniz. Sonunda ona karşı duyduğunuz ilgi ve merak kaybolur. Bu safhalar ayrıca derinin iltihaplanmasına da benzetilebilir. Derinin altına giren mikrop önce kızarıklık ve kaşıntı yapar (alarm tepkisi); sonra bunu kronik şişme izler (direnç); sonunda dokunun direnci tükenir, patlar ve iltihap dışarı akar (tükenme).

İş hayatında alarm veren durumlar

Sözde Meşguliyet
Stresin daha az tehlikeli pek çok işaretinden biri de iş hayatındaki sözde meşguliyetlerdir.

Devamsızlık
Astlarınız arasında görülen işe devamsızlık, onların fazla baskı altında kaldıklarının bir belirtisi olabilir.

Yaşamdaki değişimlerin hızı
Tatillerin insan üzerinde bir stres yaptığı ne kadar şaşırtıcı gelse de doğrudur. Evde yapılacak ufak tefek işleri tatilde yaparım bahanesiyle sürekli ileri atmanız sonucu tatilde o kadar çok işle karşı karşıya kalırsınız ki, sonunda yorgunluktan bitap bir hale gelirsiniz. Dinlendirici ve canlandırıcı olması gereken tatil en sıkıntılı ve en çabuk geçen dönem olup çıkar.

Stres Azaltıcı Öneriler

Bir veya birkaç güçlü stres kaynağı ile karşılaştığınızda, üç tercih hakkınız vardır; (1) düşmana anlayış göstermek, (2) karşı savaş açmak, (3) geri çekilmek.

Özsaygının Geliştirilmesi

Özsaygının geliştirilmesi, etkin bir stres azaltıcı öneridir. Herkesin kişiliğine göre değişen bir stresle başa çıkma özelliği vardır. Buna uyum düzeyi veya direnme sınırları denir. Stres göstergeniz direnme sınırlarınız içinde kaldığınızı gösterdiği sürece bunalımla karşılaşmazsınız, ama göstergenizin ibresi stres eşiğinizi geçtiği an, bunalımın etkileri ile yüz yüze gelirsiniz.

Özsaygının geliştirilmesi küçümsenecek olan bir olay değildir. Kendimiz ile düşüncelerimizle yakından ilgili iki psikolojik ihtiyacı şöyle sıralayabiliriz.

1- Sevme ve sevilme ihtiyacı,
2- Kendimize ve başkalarına yararlı olma ihtiyacı.
Bu iki zorunlu psikolojik ihtiyacımız karşılanıyorsa özsaygımızın eksikliğinden şikayet etmeyiz.

Denge Bölgeleri

Kısa zaman içinde yer alan fazla değişiklikler insanı hasta etmektedir. Bir çok değişikliğe uyum sağlamanın strese yol açtığı değişken ve çalkantılı bir dünyada yaşıyoruz. Bundan dolayı, “denge bölgeleri” oluşturulması başa çıkmak zorunda olduğunuz stresin azalmasına yardımcı olur.

Denge bölgesi, yaşamınızda hiçbir değişikliğin olmadığı, oluyorsa da çok az ve çok yavaş olduğu bir alandır. Bazı kişiler için dini inanç denge kaynağı olabilir. Din, bazı şeyleri sıraya sokup öncelikleri tespit etmede insana yardımcı olarak kişinin hayatında tamamlayıcı ve toplayıcı bir rol oynar. Hayatınızda eğer birkaç denge kaynağı varsa, onlara sıkı sıkıya sarılın ve size yardımcı olmalarını engellemeyin. Kendi durumunuzu gözden geçirirken denge sınırlarınızın çok az ve seyrek olduğunu görürseniz, hayatınızdaki bu önemli eksikliği gidemeye çalışın.

İyi Yönetim

İyi yönetim kullanıldığında çok etkili olan stres azaltıcı unsurlardan biridir. Verimli ve etkin bir yönetici olmak işe olan hakimiyetinizi sağlayacağı için stres yükünü de denetlenebilir düzeyde tutar.

Niteliklerin Geliştirilmesi

Stres azaltmanın bir başka doğru yolu da kişisel ve mesleki niteliklerinizi mümkün olduğu kadar hatalardan arındırarak güçlendirmektir. Stres azaltıcı önlemlerden bir diğeri de iyi ruh sağlığı alışkanlıklarını geliştirmek ve uygulamaktır.

Geliştirilen güçlü psikolojik uyumun stresi etkisiz kıldığı herkesçe bilinen bir gerçektir.

1- Fiziksel sağlığınızı koruyun,
2- Kendinizi kabul edin,
3- Bir sırdaşın veya her şeyi güvenle konuşabileceğiniz bir kişinin varlığı da stres azaltıcı unsurlardan biridir,
4- Stres kaynağını yok etmek için yapıcı bir eylemde bulunun,
5- Birlikte çalışmadığınız kişilerle ilişki kurun,
6- Yapıcı tecrübeler ruh sağlığını geliştirir,
7- Anlamlı iş yapın,
8- Kişisel sorunlarınızda bilimsel yöntemler kullanın.

Algılama stratejileri

Stres kaynaklarına karşı tepkinizi belirleyen esas etkenlerden biri algılama tarzıdır. Bir stres kaynağını algıladığınız çok önemlidir. Onun için düşüncelerinizi denetim altında tutmanız stresi azaltma veya dengelemede çok önemli bir rol oynar.

Tatil
Tatile çıkmak da stresi kontrol etmenin bir yoludur. Zaman zaman kısa ve uzun tatillere ihtiyaç duyulur. Yoğun bir işte çalışıyorsanız yılda üç haftalık bir tatil harikalar yapabilir.

Kişisel değerlerinizin farkına varın!
Kişisel değerlerinizin bilincine varmanız ve hayatınızın bu değerlerle uyum içinde olduğundan emin olmanız da stresin azalmasına yardımcı olur.

Montaigne’nin de dediği gibi, “gidecek limanı olmayan kişiye rüzgarın faydası olmaz”. Gidecek yeri belli olmayan pupa yelken bir gemiyi en elverişli rüzgar bile bir amaca ulaştıramaz. Eğer hayatımızın bir anlamı olacaksa, sadece yelken açmaktan öte bir şeyler yapmalıyız; Dümeni belli bir limana yöneltmeliyiz.

Hayata anlam kazandıran hedefler olmadıkça insanlar hayat yükünü çekememektedir. İşkencelere, insanlık dışı şartlara katlanma başarısını gösteren savaş esirleri, hayatta kalmanın ötesinde idealleri olduğu için o koşullara dayanabilmişlerdir.