Dünyada her 4 işverenden 1’i esnek yan hakları tercih ediyor

Esasen, ‘esnek’ kelimesi her geçen gün daha çok hayatımıza giriyor. Bankacılıkta esnek ödemeler, çalışma saatlerinde esnek çalışma saatleri artık yavaş yavaş alışmaya başladığımız kavramlar olmaya başladı. Dünyada ve ülkemizde hızla yayılmaya başlayan yeni bir kavram olan esnek yan haklar; çalışan tarafında kişi ve zamana göre değişen ihtiyaçları karşılayan, işveren tarafında değişken/farklı taleplere tek bir kaynaktan çözüm bulan, örneğin Y jenerasyon olarak adlandırılan yeni neslin ihtiyaçlarına karşılık verebilen, piyasadaki rakipler arasında firmayı çalışan beklentilerini en üst seviyede karşılayarak öne çıkartan, iyi kurgulanırsa maliyetleri kontrol altına alan ve hatta tasarruf sağlayabilen web tabanlı yeni bir uygulama. Mercer Türkiye olarak, esnek yan hakların Türkiye’deki gelişimine katkı sağlayan ve bugüne kadar 4 firmadaki yapılandırma projeleri içinde yer alan bir kuruluş konumundayız.

Türkiye’de son 2-3 yıldır uygulanıyor
İngiltere veya ABD gibi gelişmiş ülkelerde esnek yan haklar programları son 10-15 yıldır uygulanmaktadır. Doğu Avrupa ülkelerinde son 3-5 yıldır revaçta olan bu uygulamalar, Türkiye’de ise son 2-3 yıldır uygulanmaya başlamıştır. Bir müşterimizin programda birinci yılını tamamladıktan sonra çalışanlar arasında yaptığı memnuniyet araştırmasında yan haklardan duyulan memnuniyetinin %56’dan %83’e çıktığını öğrendik. Bir diğer müşterimizden ise kendi yan hakların toplam maliyeti değişmeden (aynı bütçe ile) bir sene sonra yepyeni yan haklara sahip olması imkanını sunan esnek yan haklar programından duyulan memnuniyeti dinledik. Bu tür olumlu geribildirimlerin de katkısıyla kısa sürede esnek yan haklara olan ilginin hızla artacağı inancındayım. Kronolojik olarak baktığımızda yemek, servis, yakacak yardımı, yılbaşı/bayram yardımları, hayat sigortası, sağlık sigortası, cep telefonu, emeklilik vb. çalışanını ödüllendiren şirketler için sırası ile hep var olmuştur. Esnek yan haklar uygulaması tüm yan hakları (bugün var olan, olmayan) kucaklayan bir yapıyı sunduğundan yakın gelecekte tercih edilecektir.

Her 4 işverenden 1’i esnek yan hak sunmaya başladı
Bu çerçevede, son dönemde Mercer tarafından gerçekleştirilen bir araştırmanın sonuçlarını sizlerle paylaşmak isterim. Araştırmanın zamanlaması global krize denk geldiği için firmalar, ekonomik kriz koşullarında ücret artışlarında bonkör davranamadıkları için, yan haklar paketlerini güçlendiriyorlar ve çalışanları mutlu etmek için bu yan hakları istediklerine göre seçme hakkı veriyorlar. Böylelikle hem işveren hem de çalışan zorlu ekonomik koşullarda kazan kazan politikası izleyebiliyorlar. Kanımızca farklı bir zamanda bu araştırma yapılmış olsaydı, esnek yan hakların daha çok kişisel ihtiyaçlara cevap vermek, rekabetin önüne geçmek için yaygınlaştığını rahatça söyleyebilirdik.

Yan haklar uygulaması bölgelere hatta ülkelere göre farklılık gösteriyor
Araştırmanın sonuçlarına gelince… Mercer’ın 47 ülkede 1.700 firmayı kapsayan araştırmasında, her dört işverenden 1’inin esnek yan haklar uygulamasını hayata geçirdiği, geriye kalan kısmın ise yan hakları artırmayı planladığını ortaya çıktı. Yine araştırmaya katılan firmalar; yan haklarda seçme hakkı sunma gerekçelerini değişen çalışan isteklerine karşılık vermek ve esnek yan haklar sunarak maliyetleri düşürmek olarak açıkladılar. Katılımcılardan %27’si bazı yan haklarda esneklik sunduğunu, %14’ü ise tüm yan hakların esnek uygulamadan yararlandırabildiğini belirtti. Yan haklarda seçenek sunma bölgelere göre değişiklikler gösteriyor. Uygulama, en yaygın olarak Kuzey Amerika, Avrupa, Asya Pasifik ve Latin Amerika’da görülüyor. Avrupa ülkelerinde de farklılıklar var; esnek yan haklar en yaygın olarak Norveç, İspanya ve İngiltere’de görülüyor. (%53, %44, %42). Avrupa’da en az yaygın olan ülkeler ise İtalya ve Rusya (%13 ve %16) Esnek yan haklar programlarını kurgulama, ülkelerin vergi ve politikalarına birebir bağlı olarak yürüyor. Bu programlar İngiltere, Kanada ve Singapur gibi ülkelerde yetenekleri elde tutmak için kullanılırken, Çin ve Doğu Avrupa bölgelerinde rakiplerden bir adım önde olmak daha ön sırada geliyor. Esnek yan haklar programını uygulayan firmaların %83’ü bu programın çalışanlar tarafından olumlu olarak karşılandığını belirtti. %42’si esnek yan hakları aynı bütçeyle yapabildiğini belirtirken %30’u maliyetleri azalttığını belirtti.

Sunulan yan haklar neler?
Sunulan esnek yan hakların ağırlıkları değişiklik göstermekte. Buna göre yan hak dair en yaygın tercihler aşağıdaki gibidir
• Sağlık sigortası: %71 (%48’i eş ve çocuklar için)
• Hayat sigortası: %57
• Diş: %52
• Kaza sigortası: %47
• Göz: %35

Şu anda yan haklar paketinin içinde yer almayıp çalışanlara sunulan diğer yan haklar ise şöyle sıralanıyor: Cep telefonu (%29), şirket aracı (%29), spor kulübü üyeliği (%28), kreş yardımı (%24), yiyecek yardımı (%18), yol (%15) ve barınacak yer (housing) (%13).

Ayrıca bireysel emeklilik (%46), check up (%28) ve izin alıp/satma’da (%24) esnek yan haklar programı içinde öncelikli tercih edilen yan haklar arasında yer almaktadır.

Tüm tarafları mutlu edecek başarılı bir uygulama için ipuçları…
Başarılı bir uygulama için, firmanın esnek yan haklar uygulamasına geçmeden önce 4 ayrı perspektiften bakarak sorular sorup, bir değerlendirme yapması gerekiyor.

İşveren açısından:
• İşgücü ihtiyaçlarına göre Yan Haklar Programları nasıl tasarlanmalıdır ve nasıl bir uygulamaya gidilmelidir?

Çalışan açısından:
• Şirketin çalışmayı teşvik eden bir yer olarak görünmesini sağlayan faktörler nelerdir?
• Çalışanlar mevcut Yan Haklar Programı’nı nasıl değerlendirmektedir?

Maliyet yönetimi açısından:
• Yan Haklar Programları sürdürülebilir ve karşılanabilir bir maliyet ile şirket hedeflerini destekleyecek şekilde tasarlanabilir mi?

Rekabet açısından:
• Şirketin rekabet ettiği alanda çalışma ve yan haklar yapıları nasıldır?