0
Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları
Bu günlere gelindiğinde Türkiye’ye fiilen gelen yabancı sermaye miktarı 8 Milyar Doları aşmıştır. Faaliyette bulunan yabancı sermayeli şirket sayısı 3329’dur. En çok yatırım yapan ülkelerin başında Fransa gelmektedir. Fransa’yı ABD, Hollanda ve Almanya takip etmektedir.
Türkiye’de şu anda yabancı sermaye yatırımları 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu (YSTK) ve bu kanuna dayalı bir takım çerçeve kararlar ve kararnameler ile yürütülmektedir. Ayrıca 30.11.1930 tarihli Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Munkasem şirketlerle Ecnebi Sigorta şirketleri Kanunu Muvakkat ile yabancı devlet uyruğunda bulunan anonim ve sermayesi paylara bölünmüş yabancı şirketlerin Türkiye’de şube veya acenta açmalarına ilişkin hükümler dikkate alınır. Bunun dışında belli alanlardaki yabancı sermaye yatırımlarına ilişkin özel yasalar bulunmaktadır. (Petrol Kanunu, Turizmi Teşvik Kanunu, Serbest Bölgeler Kanunu, Bankalar Kanunu). Özel alanlardaki yabancı sermaye yatırımları konusunda Yabancı Sermayeyi Teşvik Mevzuatı ile, o konudaki özel kanun hükümleri birlikte uygulanır.
Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu’ndan ancak; “yurtdışında yerleşik kişi ve kuruluşlar” faydalanabilir. Yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yabancı ülkelerde bu ülkelerin kurallarına göre kurulmuş tüzel kişiler, yurt dışında yerleşik kişi ve kuruluşlardır. Yabancı olmakla birlikte Türkiye’de yerleşmek niyeti ile bir takvim yılı içinde altı aydan fazla oturan gerçek kişilerde Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu’ndan faydalanabilirler.
Bir yatırımın Yabancı Sermaye Mevzuatı’ndan faydalanabilmesi için gerekli maddi şartlar şunlardır;
• Memleketin ekonomik kalkınmasına yararlı olması,
• Türk Özel sektörüne açık olan bir faaliyet sahasında çalışması,
• Yabancı sermayenin ülke çapında tekel teşkil edecek faaliyetlerde bulunan kuruluşlarda çoğunluk hissesine sahip olmaması şartı aranır.
Yabancı sermayenin gelişi yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de şube açması, ortaklık kurması, kurulmuş şirketlere katılması, şube, irtibat bürosu veya acentelik kurması ya da lisans anlaşmaları yapması şeklinde olmaktadır.
Yabancı sermaye getirecek gerçek veya tüzel kişinin şirket kuruluşu,ortaklığa katılma, şube açma durumlarında, asgari 50.000 USD tutarında yabancı sermaye getirmesi gerekmektedir. Yabancı ortak sayısının birden fazla olması halinde herbir ortak 50.000 USD getirmek zorundadır. Asgari sermaye, sermaye dağılımı, ortak sayısı gibi konularda, Türkiye’de kurulacak şirket için Türk şirketler Hukuku mevzuatının gereklerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Kurulacak şirket türü; Anonim veya Limited şirket şeklinde olabilir. Bunun dışında dışarıda yabancı sermayenin Türkiye’de belirli bir işi gerçekleştirmek için bir süre ile sınırlı adi ortaklık (Joint venture) kurmaları mümkündür. Bu başvurularda yine Hazine Müsteşarlığı’na yapılır. Aynı şekilde bu kişilerin Türkiye’de mevcut şirketlere ortak olması, hisse alması, Türkiye’de irtibat bürosu kurması, lisans, know how, teknik yardım ve franchise anlaşmaları yapması için yine Hazine Müsteşarlığı’na başvurulur.
Yabancı yatırımlar için gerekli tüm başvurular Hazine Müsteşarlığı’na yapılır. İşlemler Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. Bugün yürürlükte olan mevzuata göre ülkemizde %100 yabancı sermayeli yatırım yapmak, şirket kurmak mümkündür. Türk vatandaşlarına serbest olan her türlü mal ve hizmet üretimine yönelik ticari, sınai, zirai ve diğer konulardaki faaliyetlere ilişkin girişimler yabancılara da açıktır. Ancak faaliyet konuları Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nce verilen izin belgelerinde yazılı olan ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan edilen ana sözleşmelerinde belirtilmiş olmalıdır.
Türkiye’de yabancı sermaye yatırımlarına getirilen kolaylıklar şunlardır;
• Faaliyet sonucu elde edilen karın ve ana sermayenin transferi mümkündür. Yabancı sermayenin elde ettiği net kar çeşitli şekillerde kullanılabilir. Yabancı girişimci bunu tamamen veya kısmen yurtdışına transfer edebilir. Kısmen veya tamamen ana sermayeye ekleyebilir veya kısmen veya tamamen yeni bir yabancı sermayeli şirket kurabilir. Bu bedelllerin transferi veya başka bir yatırımda kullanılması tamamen serbesttir.
• Yabancı personel çalıştırılmasına izin verilir. Sadece Türk vatandaşlarına tahsis edilen ve Türk vatandaşlarının tekelinde olan meslekler bir kanun ile belirtilmiş olmasına rağmen, bu kanun ile getirilen sınırlama yabancı sermayeli şirketler için geçerli değildir.
• Türkiye’deki yerli bir şirket veya kuruluş ile aynı eşit uygulama görür. Buna göre yerli sermayeye tanınan bir takım kolaylık ve ayrıcalıklardan aynı işkolunda çalışan yabancı sermayeli şirketlerde faydalanabilir.
Yabancı Sermaye Mevzuatı’na göre yabancıların Türkiye’de yapacakları yatırımlardaki sermaye şu şekillerde olabilir;
• Serbestçe alınıp satılabilen konverttible döviz cinsinden yabancı para,
• Yatırımda kullanılabilecek makine, techizat alet ve bunların parçaları,
• Yurtdışında yerleşik kişi ve kuruluşların kambiyo mevzuatı çerçevesinde doğacak her türlü alacakları,
• Õlkemizde faaliyet halindeki yabancı kuruluşların hisselerine karşılık elde ettikleri kar, temettü, hisselerin satış ve tasfiyesi neticesinde elde edilen meblağlar.
• Patent ve ticari marka gibi fikri haklar.
Son olarak Türkiye’de yabancı bankaların kuruluş ve şube açmalarının 25.04.1985 tarihinde değişen Bankalar Kanunu’na göre mümkün olduğunu söylemek istiyorum. Bu yasanın 4. maddesine göre Türkiye’de bir bankanın kurulması veya yabancı ülkelerde kurulmuş bir bankanın Türkiye’de açacağı ilk şubesi için Bakanlar Kurulu’ndan izin alınması şartı ile mümkündür. Sözkonusu Yabancı Bankanın şubesi Türkiye’deki mevduat kabulü, diğer bankacılık hizmetleri, ajans hizmetleri gibi tüm bankacılık hizmetlerini verebilir.
Avukat Egemen Gürsel Ankaralı
Tel: 0.212.225 47 83
* Bu yazı için Pınar Öztürk’ün İstanbul Barosu 98/2 sayılı dergideki makalesinden ve A.S.ALACAKLIOĞLU “Sorularla Yabancı Sermaye Yatırımı İTO Yayınları İstanbul 1997” adlı eserinden yararlanılmıştır.
