Sağlık Olsun: Antibiyotik ne zaman, ne kadar kullanılmalı?

Burun akıntısı, halsizlik, üşüme… Bir zamanlar bu belirtileri hisseden herkes antibiyotiğe sarılırdı. Artık antibiyotik kullanmanın her koşulda faydalı olmadığı, hatta zaman içinde vücudun bağışıklığını olumsuz yönde etkilediği biliniyor. Yanlış koşullarda antibiyotik kullanımının hastalığa çare olmadığı gibi vücudu da yıpratabileceğini söyleyen Liv Hospital İstanbul Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Z. Çağla Karakoç antibiyotik kullanımında dikkat edilmesi gerekenleri anlattı.

Bilinçsizce kullanılınca direnç gelişiyor

Antibiyotikler 1940'lı yıllardan beri bakteri enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan ve tıpta çığır açan mucize ilaçlardır. Maalesef günümüzde antibiyotiklerin bilinçsizce kullanımı sonucu pek çok antibiyotiğe karşı direnç gelişmiştir. Eğer önlem alınmaz ise Dünya Sağlık Örgütü'nün de belirttiği üzere antibiyotik öncesi çağa doğru gidiş kaçınılmazdır. Antibiyotiksiz bir dünyada basit enfeksiyonlarla ölümler, organ nakillerinin durması, ameliyatlar sonrası enfeksiyonların artışı gibi durumlarla karşı karşıya kalınacaktır. 

Ölümcül olabilir

Bu nedenle toplumdaki bireylerin; grip ve soğuk algınlığı gibi virüs enfeksiyonlarında antibiyotikleri bilinçsizce kullanmaması, antibiyotiklerin ateş düşürücü ve ağrı kesici özelliklerinin olmadığının bilinmesi, hekim dışı tavsiyeler ile antibiyotik kullanılmaması ve hekim tarafından reçete edilen antibiyotiklerin ise önerilen doz ve sürede kullanılması konusunda bilinçlendirilmesi önemlidir. Antibiyotikler masum ilaçlar değildir ve kimi kişilerde nadir de olsa ölümle sonuçlanabilecek yan etkilerle sonuçlanabilir. Bu nedenle hekim kontrolü çok önemlidir. Ayrıca boğaz ağrısı ve ateşi olan hastada boğaz kültürü alınması, idrar yakınmaları olan hastada idrar kültürü, balgam çıkartan hastada balgam kültürü alınarak kültür sonuçlarının hekim tarafından değerlendirilerek antibiyotik reçete edilmesi de bir diğer önemli noktadır.

Gereksiz antibiyotik kullanımının yan etkileri neler olabilir?

- Antibiyotikle ilişkili olarak ishal oluşabilir.

- Bağışıklık sistemine zarar verdiği ve vücuda yararlı mikroorganizmaların olduğu florayı değiştirdiğinden antibiyotik direnci gelişip, hastalıklar daha ciddi boyutlara ulaşabilir (zatürre, sinüzit, menenjit vb.).

- Obeziteye yol açabileceği konusunda görüşler vardır. Bağırsak florasını değiştirerek hastalarda obeziteye neden olabilir.

- Alerji olasılığı vardır. Aşırı ve gereksiz antibiyotik kullanımında flora değişimi ve mukozal bağışıklığın azalması sonucu alerjik hastalıklara eğilim artar.

- Böbrek fonksiyonlarında bozulma; özellikle, böbrek hastalığına eğilimi olan kişilerde aminoglikozidler gibi bazı antibiyotiklerin toksik olduğu unutulmamalıdır.

- Karaciğer toksisitesi de olası yan etkiler arasındadır.

Akılcı antibiyotik kullanımı nedir?

İdeal antibiyotik kullanımı için, tanının doğru konulmuş olması (laboratuvar tetkiklerinden özellikle bir etken izolasyonu ile kanıtlanmış bakteriyel enfeksiyon) gereklidir. Doğru tanı sonrası uygun ve etkin antibiyotik, bunun en uygun yoldan, en etkin dozda ve en uygun süreyle, uygun aralıklarla verilmesinin esas olduğu unutulmamalıdır. Buna "akılcı antibiyotik kullanımı" denilir. Bu, bizi dünyada giderek yaygınlaşan ve bakteriyel enfeksiyonların tedavisini güçleştiren antibiyotik direncinden, aşırı antibiyotik kullanımının tıbbi, ekonomik ve toplumsal sakıncalarından koruyarak, sağlıklı kuşaklar oluşmasına katkı sağlar.