0
Kurumsal Masalcılar
“Kurumsal Masallar”, ABD’den yayılan yeni bir yönetim modası. Pekçok Amerikan şirketi piyasayı, kişileri ve markaları yönlendirmek için “masal anlatma sanatı”nı keşfetmiş durumda. Masal anlatmanın savunucuları; masal anlatma yoluna başvurarak performansını arttıramayacak bir şirketin bulunmadığını belirtiyorlar. İş dünyasında “kurumsal masalcılarla” masal anlatmak, işletmenin gelişmesini sağlamak için masalların bilinçli bir biçimde kullanılması anlamına gelmekte... Masalın fonksiyonu, insanların hislerini hedeflenen sonuca, öğrenilmesi gereken önemli bir konuya veya istenen davranışsal değişime doğru yönlendirmektir.
İnsanoğlunun en önemli özelliklerden biri, efsaneler yaratmak ve masallar anlatmak olmuştur. Masallar, ilkel ya da gelişmiş olması farketmeden tüm toplumların evrensel paydasıdır. Mağara duvarlarındaki çizimler, ilk masalların insanlar henüz lisanı kullanmaya bile başlamadan önce ortaya çıktığını göstermektedir. Masallar, insanoğlunun, iyi veya kötü, önemli veya önemsiz ya da “bizden biri” veya “onlardan biri” şeklinde ayrımlar yapmasına yardım eder. Masallar dinleyicilerin, izleyicilerin veya okuyucuların teşvik edilmesinde veya davranışların istenen şekilde değiştirilmesinde kullanılan en evrensel, ebedi ve zamanı geçmeyen yöntemdir. Başarılı masal anlatımı, dinleyici, masal anlatıcı ve masaldaki karakterler arasında üç boyutlu bir bağlantı kurarak, içeriğin herkesin anlayabileceği bir biçimde sunulmasını sağlar.
Anlatılmış en başarılı masallar, genellikle ya çok kişiseldir ya da antik efsanelere dayanır. Şirketler ve yöneticilerin aradıkları doğru masal, belki de asırlar önce yazılmış veya yaratılmış olabilir. Kültürel ve dilbilimsel teoriler, anlatılan tüm masalların temel birkaç modele dayandığını işaret eder. Temel modellerden bazıları; “Canavarı yenmek”, “Fakirler Zenginlere karşı”, “Seyahat ve geri dönüş”, “Yeniden doğma”, “İsyan”, “Trajedi”, “Gizem”, “Komedi” veya farklı bir tipolojiye göre “erkeğe karşı erkek/kadın”, “makinelere karşı çıkan erkek/kadın”, “doğa üstü güçlere karşı çıkan erkek/kadın”, “çevreye/doğaya karşı erkek/ kadın”, “kendisiyle mücadele eden erkek/kadın” ve “Tanrı’ya/dine karşı çıkan erkek/kadın”dır…
Temel modellerin sayısı önemli değildir; gerçek şu ki belli sayıdaki modelleri kullanıp, onları düzenleyerek hemen her konuya hitap edebilecek sonsuz sayıda varyasyonlar yaratmak mümkündür.
İnsanları teşvik etmenin kolay ve güçlü bir yolu, içeriği şekillendirmek veya yeniden biçimlendirmektir. İçerik, dinleyicinin ilgisini tam anlamıyla yakalayacak bir biçimde sunulur. İlgisini elde ettikten sonra, bir mesaj verilebilir. İlgi, etkinin ön koşuludur.
Farklı biçimler içinde çeşitli başlıklar ele alınabilinir – biçimlendirme farklı lensleri olan bir kameradan bakmaya benzer: geniş veya dar açılı, zoom, balık-gözü– bu karar, dinleyicinin görüş alanını etkiler, dolayısıyla netlik, odak ve anlayış yaratılır.
Biçimlendirme, algıyı ve yorumlamayı önceden belirler. Elbette biçimler sabit değildir ve yeni bakış açılarına yol açmak için değişebilirler. Gerçekten etkili ve işe yarayan masal anlatımları, masalın içine girip çıkarak ve farklı bakış açılarından bakarak oluşabilir. “Mitoloji, tüm kültürlerin eski masallarından oluşan büyük bir kolleksiyondur; farklı medeniyetlerin geçiş yolu üzerinde yer almış bugünün Türkiye’si, en zengin masal kaynaklarına sahip ülkelerden biridir. 21. yüzyılda iş dünyasındaki ve toplumundaki sorunlara işaret ederken bir efsanenin tek bir versiyonu kullanılamaz, masalların istenen mesajı aktarmak için farklı şekillerde anlatılması gerekir. İşin sırrı, masal anlatımında ilgiyi üst düzeyde tutarken dinleyicinin zihninde istenen görüntü veya tepkileri uyandıracak, anlaşılabilir referanslar içermektir. “Gordian Düğümü” efsanesine dayanan aşağıdaki örnekler, efsanelerin düzenlenip yeniden biçimlendirilerek çeşitli yönetim alanlarına nasıl uyarlanabileceğini göstermektedir:
“Gordian Düğümü”nün İnovasyon için düzenlenmesi
İnovasyon son derece basit olabilir…..! İskender kılıcını çekip gizemli düğümü parçaladığında, kuşaklar boyunca liderlerin çözemediği bir sorunu çözmüş oldu. Ödül büyüktü: yakında ve uzakta bulunan asiller ve nice üstün zekalı insanlar, Gordion şehrine akın etmişti. Efsaneye göre, Gordion öküz arabasını Zeus’a sunmuş, boyunduruğuna da çözümü bilinmeyen bir düğüm atmıştır. Gordion Düğümünü çözebilen kişi Asya’nın hakimi olacaktır. Nice lider bu düğümü çözmeye çalışmış ama başaramamıştır.
İskender’in getirdiği inovasyon çok göz alıcı birşey değildi. Sadece oyunun kurallarını değiştirmiş, önceden aşılamaz olarak görülen bir sorunu en kestirme yoldan aşmıştı. Biz bu tür bir inovasyon arıyoruz. Tıpkı yatırımın geri dönüşünü dikkate alıp, sonrasında tüm dünyada Büyük İskender olarak tanınan İskender gibi... Sektörünüzde daha önceden kimsenin yapmadığı ürün ve hizmetler önererek hedef pazarlarınıza yönelmelisiniz. İnovasyon, doğru karar almayı ve bunu izlemeyi gerektirir. Hedef ufak bir gelişme değil, fırsatları kullanarak ve müşteri ihtiyaçlarını karşılayarak belirgin getiriler sağlamak olmalıdır. Bazen oyunun kurallarını değiştirmeyi de göze almak gerekebilir ve eğer inovasyonun basit olması gerekirse.. Bırakın olsun!
“Gordian Düğümü”nün Yetenek yönetimi/ Veliaht planlama için düzenlenmesi
Eski zamanların en ünlü efsanelerinden biri olan ve Büyük İskender’in kılıcıyla çözdüğü “Gordian Düğümü”nün aslında veliaht planlamadaki eksiklikten kaynaklandığını biliyor muydunuz? 300 yıl kadar önce Büyük İskender bu zor düğümü kendi yöntemiyle çözdü. Frigya kralı tahtı için belli bir aday göstermeden ölmüştü ve asillerden hiçbiri de aday olacak kadar güçlü değildi. Bu ümitsizlik içinde kahinlerine danıştılar. O da, şehre öküz arabası üstünde giren ilk kişinin yeni kral olacağını söyledi. Tesadüf eseri, Makedonya’dan göçen Gordion isimli fakir bir köylü, bu kriteri karşıladı ve sürpriz bir biçimde kral oldu. Minnettarlığını belirtmek için arabasını Zeus’a sundu ve boyunduruğuna da çözümü bilinmeyen bir düğüm attı. Şartı şuydu: Gordian Düğümünü çözebilen kişi Asya’nın hakimi olacağıydı. Frigyalılar şanslıydı; Gordian krallıklarını bilge ve adil bir biçimde yönetti ve krallık parlamaya devam etti.
Ama hala pekçok şirket, kritik pozisyonların yönetimini şansa bırakıyor ve veliaht planlama yapmadıkları için kendilerini gereksiz risklere atıyorlar. Elbete bugün kahinlere ihtiyacımız yok: Temel yetkinliklere göre doğru adayları bulmaya çalışan “insan avcıları” bu işi yapmaktadır; ama uygun yeteneklere haiz kişilerin hazır bulundurulması her zaman için daha iyi olacaktır.
Filozof Plato’ya göre, efsaneler asla gerçek hikayeler olamaz ama gerçek içeren hikayeler olarak kabul edilmelidirler. Gerçek hikayeler, görgü tanığı raporları gibidir. Belirli bir zaman ve yer içerisinde kısıtlı bir içerikle tanımlandıklarından uyarlanabilirlik ve anlaşılabilirlikleri sınırlıdır. Bu tür belgelendirilme ve güvenilirlik özellikleri, haberler ve özel hayat için önemli olabilir ama pazarlamada geçerli değildir.
Gerçek içeren hikayeler ise, gerçekleri daha geniş ama bağımsız biçimde basitleştirilmiş bir bağlamda sunarlar. Zamansızdırlar, tarafsız görünürler, yaygın olarak kabul görürler ve düşünsel, duygusal veya ruhsal uyarıcılar içerirler. Kurumsal bir masal anlatıcı, şirketin değerlerini, markalarını, hikayesini gerçek içeren bir hikaye içerisinde işler.
Kurumsal dünyada masallar, fark yaratmak ve benzersizleşmek için ideal bir silahtır. Küreselleşme arttıkça, masal kullanımının önemi de artar. Çünkü evrensel anlamda anlaşılmanıza yardım ederler. “Impossible is Nothing” kampanyasıyla Adidas ve viskinin olgunlaşmasına dair masallarıyla Jack Daniels, özenli ve başarılı kurumsal masal örneklerinden sadece ikisidir.
Masallar, şirketlerin dışarıda bırakmak istedikleri imajın temel elemanlarını aktarır. Bu algısal kılavuzluk, günümüzün internet 2.0 çağında markaların, “You tube”, bloglar gibi ortamlarda veya E-bay’deki fiyatlandırmalarla kısmen tüketici tarafından “sahiplenildiği”/ tanımlandığı” göz önüne alındığında çok daha önem arz etmektedir. Masallar “ilkel beyne” hitap ederler. Yani, çok eskiden ölüm kalım kararlarının dayandığı reflekslere… Bugün masalların uyandırdığı duygular, artık “savaş ya da kaç” kararları değil, ama “satın al ya da alma” veya “sev ya da sevme” kararlarıdır. Kısacası masallar, tüketici davranışındaki rasyonel muhakemenin üstünden gelebilecek duyusal deneyimleri ateşleyebilir. Bu avantajlar, temel ürünlerden lüks ürünlere, TV’den internet ortamına dek her alanda geçerlidir.
Şirket içi masallar, kurum kültürünü şekillendirmek, değerlerin kabullenilmesini sağlamak ve zor mesajları iletmek ya da değişimi başlatmak için ideal yöntemlerdir. Geçmişte ve bugün yaşananlar iletilip uyarlanabilir ve gelecek hedef ve vizyonları paylaşılabilir. Bir uygulayıcı eşliğinde, strateji, inovasyon ve takım yaratma süreçleri için de son derece etkili oldukları görülmüştür.
PowerPoint sunumları önemini koruyabilir ama masallar konuşmacının karmaşık ve genellikle de soyut fikirleri basit bir dille aktarmasını ve dinleyicilerin daha çok ilgisini çekmesini sağlar. Dahası, masallardaki insaniyet ve bunun duygusal etkisi, insanların konuşmacının fikirlerine heyecanla katılmasını ve gereken davranışsal veya stratejik değişim için destek vermesini sağlar. Gerçekler, insanları etkilemede asla duygulara hitap etmek kadar etkili değildir. Masallar, daha eğlenceli ve daha başarılı bir konuşmacı olmanın belki de en hızlı ve en doğal yoludur.
Gökten üç elma düşmüş… biri de şirketinizin başına!
Karsten Pillukeit
Kaleideskop Danışmanlık ve Eğitim-CEO
Karsten Pillukeit 1999’dan itibaren 8 yıl boyunca uluslararası bir firmanın Türkiye’deki Genel Müdürü olarak çalışmıştır. Ardından Kaleideskop Yönetim Danışmanlığı’nı kurmuştur ve Strateji geliştirme, inovasyon, Liderlik geliştirme ve kültürlerarası konularda Türk firmalara ve Yabancı Yatırım şirketlerine tamamen özelleştirilmiş hizmetler sunmaktadır. Sertifikalı Lego Serious Play danışmanı olarak, kurumsal bazda modern masal anlatımı uygulamalarında oldukça deneyimlidir. Masal anlatımı ile ilgili olarak sunulanlar, konuşmalar, sunumlar, değerlerin yaygınlaştırılması, değişim yönetimi, inovasyon, strateji, grup kararları, takım yaratma, kültürlerarası iletişim, pazarlama ve marka yaratma uygulamalarında etkili şekilde kullanılabilmektedir. www.kaleideskop.com
