HRdergi
Cart 0 My Account

İnsan Kaynakları'nda Katma Değer Yaratan Enstrüman: TEŞVİK

Kasım 11, 2017

GİRİŞ

A. İnsan Kaynakları Nedir?

Bu sorunun cevabının net olarak verilebilmesi için işletmelerin organizasyon yapısının bilinmesi oldukça önemlidir. İşletme üretim faktörlerini planlı ve sistemli bir şekilde bir araya getirerek mal ya da hizmet üretimi amacı güden üretim birimidir. İşte bu plan ve sistemli faktörlerden biri de insan kaynakları bölümü olup geldiğimiz noktada işletmenin tüm bölümlerini ilgilendiren ve çalışanların tümünün organizasyonunu sağlayan bir birimdir. Bu bağlamda İnsan Kaynakları Bölümü ne yapar sorusunu da cevaplayabiliriz: İnsan Kaynakları özetle bir işletmenin işe alım, işten çıkış, kariyer ve yetenek yönetimi, performans yönetimi, ücret ve yan haklar, bordro ve özlük işleri, organizasyonel gelişim ile ilgili süreçlerin kurulması ve prosedürlerin hazırlanmasına destek verilmesi gibi işleri yürütür. İnsan Kaynakları yaptığı çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği, çevrenin korunması, işletmenin prosedürleri, yasal mevzuat ve kalite sistemlerini dikkate alır.

Organizasyon yapısında çok yönlü bir disiplin olarak karşımıza çıkan İnsan Kaynakları Bölümü, şimdilerde işletmenin nakit hareketlerine de katkı sağlayacak bir görev üstlenmiş durumdadır.

B. Tasarruf kalemlerinin en önemlisi: Teşvik

Aslında kurumsal ve ciddi işletmelerde İnsan Kaynakları Bölümü çok uzun süredir Sosyal Güvenlik Kurumu ve İŞKUR’un işletmelere sağladığı teşvikleri takip etmeye çalışıyor.  Ancak özellikle 2010 yılından sonra gerek Ekonomi Bakanlığının sağladığı teşvikler gerekse Sosyal Güvenlik Kurumu ve İŞKUR’un yeni teşvikleri ile İnsan Kaynakları bölümlerinden kimisi bu teşvikleri takip edememeye başladılar.

Halbuki işletmelerde satış, pazarlama, iş geliştirme gibi bölümlerden farklı olarak gider yapan birim olarak düşünülen İnsan Kaynakları Bölümünün, gelir ve tasarrufa katkı sağlayarak bu algıyı kırmasının en önemli enstrümanlarından birinin teşvik olacağı aşikardır.

TEŞVİKLER VE KATKILARI

A. Teşvik Türleri

Ülkemizde gerek istihdamın arttırılması, yatırımların desteklenmesi gerekse Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılı büyüme hedeflerinin yakalanması için Sosyal Güvenlik Kurumu, İŞKUR, Ekonomi Bakanlığı başta olmak üzere birçok kamu kurumu vergi indirimleri, sosyal güvenlik primlerinde indirim, hibe sermaye, kredi desteği gibi birçok konuda yatırımcılara destekler sağlamaktadır.

1. Sosyal Güvenlik Kurumunun Sağladığı Teşvikler

İşsizlik rakamlarının düşmesi için hükümet tarafından istihdamı artırmaya yönelik olarak sosyal güvenlik primlerinde indirim veya hiç ödenmemesi şeklinde birçok teşvik uygulaması geliştirilmiştir.

Bu uygulamalar ağırlıklı olarak 2008 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

SGK Teşvikleri için bazı şartlar tüm teşvikler için geçerlidir:

  1. Her çalışan sadece bir teşvik türünden yararlanabilecektir.
  2. Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin zamanında tahakkuk ettirilip zamanında ödenmesi gerekmektedir.
  3. SGK’nın işyerinde sigortasız işçi çalıştırıldığını tespit etmesi halinde, SGK söz konusu işyerini 1 yıl boyunca teşviklerden men edecektir.

Bunun dışında her teşvik için ayrıca işyeri ve sigortalı yönünden yapılması gereken hususlar mevzuat düzenlemelerinde ayrıca yer almaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumunun sağladığı ve yürürlükte olan teşvik uygulamalarını ise detaya girmeden paylaşırsak, bunlar;

  1. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Geçici 7’nci maddesi ile getirilen teşvik uygulaması; 01.07.2008 ila 30.06.2009 tarihleri arasında işe alınan sigortalılar için 5 yıl süre ile işveren hissesinde %100’den %20’ye kadar indirim sağlanacaktır.
  2. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesinde yer alan düzenlemeye göre kontenjan dâhilinde özürlü işçi istihdamına yönelik olarak işveren hissesinde %100 indirim, kontenjan fazlası istihdam da ise %50 indirim yapılmaktadır. Bu teşvik süresizdir.
  3. 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’a göre Ar-Ge Projesi süresince ve maksimum 5 yıl boyunca tam zaman eşdeğer Ar-Ge personelinin %10’una kadar sigortalının işveren hissesine %50 indirim uygulanmaktadır.
  4. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81’nci maddesinde yer alan düzenlemeye göre uzun vadeli sigorta kollarına tabi sigortalılar için SGK’ya borcu olmayan işyerlerine 1 Ekim 2008’den bu yana süresiz olarak işveren hissesinde %5’lik indirim sağlanmaktadır.
  5. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50’nci maddesi uyarınca işe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan işçinin ilave istihdam olarak işe alınması halinde işçi ve işveren hissesinin tamamı (kısa vadeli olanların sadece %1’i) ödenmeyecektir.
  6. 2009 yılında alınan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararına göre Yatırım Teşvik Belgesi sahiplerine yatırımın tamamlanmasına müteakip yatırım bölgelerine göre 2 ila 7 yıl süresinde işveren hissesine %100 indirim uygulanmaktadır.
  7. Piyasada çok bilinen ama uygulanması zor olan diğer bir teşvik ise 6111 sayılı torba Yasa ile getirilen bir teşvik uygulamasıdır. Torba Yasa ile 4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici 10’ncu madde ile 6 aydır işsiz olan ve işyerinin son altı aylık çalışan sayısına ilave olarak istihdam edilen belli sigortalılar için işveren hissesinde %100’lük indirim uygulanmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumunun internet sayfasında yapılan değişiklikler ile söz konusu teşvik uygulaması eskiye nazaran kolaylaşmıştır.
  8. Son olarak 9 Şubat 2017 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’deki OHAL Kararnamesi ile 4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici 17’nci madde sayesinde işyerinin 2016 Aralık ayına ilişkin aylık prim ve hizmet beyannamelerindeki sigortalı sayısına ilave olarak 1 Şubat 2017 tarihinden itibaren İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınan sigortalılar için işçi ve işveren hisselerinde %100 indirim (yaklaşık 666 TL) ve asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden asgari geçim indirimi düştükten sonra kalan kısım (yaklaşık 93 TL) terkin yapılmaktadır. Ancak bu teşvik 31.12.2017 tarihinde sone erecektir.

2. İŞKUR Teşvikleri

İŞKUR istihdamın artması ve işsizlik oranların düşürülmesi hedefleri dolayısıyla işverenlere yönelik teşvikler sunmaktadır.

En az 2 sigortalı çalışanı olan işverenlerin yararlanabildiği ‘İşbaşı Eğitim Programı’ kapsamında en fazla üç ay süreyle istihdam edilen katılımcının zaruri gideri (günlük 54 TL, öğrenciler için 40.5, işsizlik ödeneği alanlar için 27 TL) ve kısa vadeli sigorta prim giderleri İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Hatta bu teşvik türünden istihdam yapıldığında, SGK prim teşviklerinden de daha uzun süre faydalanma imkânı oluşmaktadır.

Bununla birlikte nitelikli işgücünün yetiştirilmesi için düzenlenen “Çalışanların Mesleki Eğitimi Kursları”ndan faydalanarak eğitim için hiçbir gider ödemeden çalışanlarınızı belge sahibi yapabilirsiniz.

3. Ekonomi Bakanlığının Sağladığı Teşvikler

Ekonomi Bakanlığı tarafından verilen destekleri dört başlık altında toplayabiliriz. Bunlar: İhracat Destekleri, Yatırım Teşvik Sistemi, Hizmet Sektörü Destekleri ve Yurtdışındaki Teknik Müşavirlik Hizmetlerine Sağlanan Destekler.

İhracat Destekleri

Ekonomi Bakanlığı yurtdışına açılma sürecinde işverenlere birçok safhada teşvik sağlamaktadır. Bu teşvikler yatırım-üretim-istihdam-ihracat değer zincirinin tüm halkalarına yönelik olarak Ar-Ge, inovasyon, tasarım, markalaşma ve hedef pazara giriş konularının tamamını kapsamaktadır.

Bakanlık, Pazar araştırması ve pazara giriş desteği adı altında;

  1. Yurtdışı Pazar Araştırması
  2. E-Ticaret Sitelerine Üyelik
  3. Rapor Satın Alma
  4. Şirket Satın Alma – Danışmanlık
  5. İleri Teknolojiye Sahip Şirket Satın Alma – Kredi Faizi ve Danışmanlık
  6. Sektörel ticaret Heyetleri
  7. Alım Heyetleri
  8. Pazara Giriş Belgesi/Sertifika/Test Analiz Raporları
  9. Tarım Analiz Raporları
  10. Küresel Tedarik Zinciri

konularına teşvik sağlamaktadır.

Bununla birlikte ihracatçıya alıcı kredisi ve sigorta tazmin desteği, fuar katılım desteği, tasarım desteği, yurtdığı birim-marka ve tanıtım desteği, markalaşma ve turquality desteği, tarımsal ürünlerde ihracat iadesi yardımları gibi alanlarda teşvikler vermektedir.

Yatırım Teşvik Sistemi

2012 yılı Nisan ayı içinde kamuoyuna tanıtılan Türkiye’nin yeni Yatırım Teşvik Programı, 15 Haziran 2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile yürürlüğe girmiştir.

Yatırımlar, Yeni yatırım teşvik programı kapsamında tasarlanan dört farklı teşvik uygulaması, dokuz farklı teşvik aracı ile değişen şekillerde desteklenmektedir.

Teşvik araçlarının yatırımcıya sağladığı katkılar, yatırımın niteliğine ve tabi olacağı uygulamalara göre değişkenlik göstermektedir.

Bu teşvik için ülke altı yatırım bölgesi şeklinde planlanmış olup destek unsurları;

  1. KDV İstisnası
  2. Gümrük Vergisi Muafiyeti
  3. Vergi İndirimi
  4. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği
  5. Gelir Vergisi Stopajı Desteği
  6. Sigorta Primi Desteği
  7. Faiz Desteği
  8. KDV İadesi
  9. Yatırım Yeri Desteği

başlıklarından oluşmaktadır.

Hizmetler Sektörü Destekleri

Ekonomi Bakanlığı hizmet sektörlerine ise yatırımcıya;

  1. Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticareti Desteği
  2. Teknik Müşavirlik Hizmetlerinde Sağlanacak Devlet Yardımları Desteği
  3. Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Desteği

başlıklarında teşvikler sunmaktadır.

KOSGEB Destekleri

KOSGEB adından anlaşılacağı üzere kobiler ile ilgilenen ve destek bütçesi biraz daha sınırlı olan bir politika yürütmektedir.

KOSGEB destekleri;

  1. KOBİ Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı (KOBİ TEKNOYATIRIM)
  2. Teknolojik Ürün Tanıtım ve Pazarlama Destek Programı (TEKNOPAZAR)
  3. Endüstriyel Uygulama Programı
  4. AR-GE ve İnovasyon Programı
  5. KOBİ Gelişim Destek Programı (KOBİGEL)
  6. Girişimcilik Destek Programı
  7. Genel Destek Programı
  8. AR-GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı
  9. Tematik Proje Destek Programı
  10. KOBİ Proje Destek Programı

Olarak sıralanabilir. KOSGEB, kobilere uygun koşullarda finansal destek sağlamak için ‘Kredi Faiz Desteği’ de vermektedir. Bununla birlikte KOSGEB, işletmelerin ürün kalitesinin artırılması ve uluslararası firmalarla rekabetin sağlanması ve birçok ürünün yurtiçinde üretilebilmesi için teknik anlamda düşük ücret uygulaması ile 9 ilde 11 laboratuvarıyla destek vermektedir.

4. Diğer Teşvikler

Teşvik ve hibe programları aslında sadece Sosyal Güvenlik Kurumu ve Ekonomi Bakanlığı ile sınırlı değil.

Ülkemizde hemen hemen birçok kurum yatırımcıyı destekliyor. Burada önemli olan husus: Doğru dokümantasyon, doğru başvuru ve doğru yönetim.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından Toprak Mahsulleri Ofisine, Kalkınma Ajansından Avrupa Birliği hibe programlarına kadar birçok kurum ve kuruluş sürecini iyi yöneten şirketlere destek sağlamaktadır.

TUBİTAK araştırma ve geliştirme programlarına, inovasyon çalışmalarına destekler vermektedir.  Avrupa Birliği birkaç temel başlıkta tüm projeyi destekleyecek teşvikleri uzun süredir vermektedir.

B. Maliyetlerin Azaltılmasında Teşviklerin Önemi

Devlet bu sayede bölgelerin kalkınmışlık düzeylerine müdahale ederken aynı zamanda yatırımcıyı daha öncelikli gördüğü yatırım alanına yönlendirmektedir.

Teşvikler sayesinde ise hem şirketlerin yatırım yapması desteklenmiş oluyor hem de daha az maliyetle bu yatırımlara katlanılmış oluyor.

Örneğin, 687 sayılı OHAL Kararnamesi ile işsiz olanları ilave istihdam olarak şirketlerinde çalıştırmaya başlayan şirketler, 31 Aralık 2017 sonuna kadar SGK Prim Desteği ve Gelir Vergisi Stopajı Desteği ile Damga Vergisi İstisnası sayesinde yaklaşık 775 lira teşvikten faydalanıyorlar.

Benzer şekilde Ekonomi Bakanlığı teşvik programları sayesinde; yurtdışı ofis desteği başlığı altında yıllık 40.000 ABD doları üst sınırına kadar kira bedelinin %50’sini Devlet karşılamaktadır. Ofiste çalıştırılan TC Vatandaşı yönetici için yıllık 60.000 ABD Doları üst sınıra kadar brüt maaşın %50’si, büro personeli için yıllık 36.000 ABD Doları üst sınırına kadar brüt maaşın %50’si, yıllık 30.000 ABD Dolarını aşmamak kaydıyla danışmanlık harcamalarının %50’si Devlet tarafından karşılanmaktadır.

Avrupa Birliği hibe ve destek programlarında ise projenin kabul edilmesi halinde proje bedelinin %75’i Avrupa Birliği fonlarından %25’i ise Hazine bütçesinden karşılanmaktadır. Kısaca proje sahibi hiçbir maliyete katlanmamaktadır.

SONUÇ

Bu açıklamalardan hareketle şunu söyleyebiliriz ki:

İşletmelerde sadece pazarlama ve satış sonrasında kurgulanan kar artırıcı çalışmalar ya da üretim/hizmet maliyetlerinin düşürülmesi politikalarının yanına maliyetlerin düşürülmesini daha iş planı yaparken sağlayan teşvik konusunun göz ardı edilmemesi gerekmetdir.

Özellikle Sosyal Güvenlik Kurumu ve İŞKUR’un verdiği teşviklerin ya da Ekonomi Bakanlığından alınan Yatırım Teşvik Belgesi sonrası SGK Prim teşvikleri ve Gelir Vergisi Stopajı Desteklerinin doğrudan İnsan Kaynakları Bölümünü etkilediği düşünüldüğünde, İnsan Kaynakları Bölümünün bu konulara daha fazla eğilmesi gerekmektedir.

İnsan Kaynakları Bölümü işe alımdan, düzenleyeceği eğitimlere, bordro işlemlerinden işten çıkışa kadar tüm alt birimleri ile bu konuları öncelikli yaparak çalışmalarını yapması halinde işletmelerde maaş ödeyen, eğitim planlayan, işe alım ve işten çıkış mülakatları yapan, ücret politikalarını belirleyen raporlayan bir yapı olmasının yanı sıra işletmenin maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağlayan bir bölüm haline de gelecektir.

L. Cihan GÜLMEZ
Endüstriyel İlişkiler ve Mevzuat Müdürü
Çalık Holding
lutfucihan@gmail.com