İK’da Az Uygulanan Bir Teşvik: İşsizlik Ödeneği Alanların İstihdamı

Aralık 12, 2017

GİRİŞ

İşsizlik ödeneği alanların istihdam edilmesi halinde yararlanılan teşvik hususunu anlayabilmek için kısaca ‘İşsizlik Ödeneği’ hakkında bilgi verdikten sonra söz konusu bu teşvikin kapsamı, şartları, miktarı, başvurusu gibi hususların açıklanması daha sağlıklı olacaktır.

Burada önemli olan husus, işverenin teşviklerden faydalanabilmesi için İnsan Kaynakları Bölümü içerisindeki birimlerin birbirleriyle olan iletişimlerinin doğru yapılmasıdır. Unutulmamalıdır ki teşvik süreci; işe alım stratejisi ve işe alım eylemi ile başlayıp, yasal işlemler ile sürdürülebilmektedir.

Bu açıklamalar ışığında konuyu sırasıyla izah etmeye çalışalım.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİ

A.    İşsizlik Ödeneğinin Kapsamı

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasının kapsamında;

- Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar ile Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan bir hizmet sözleşmesine dayalı olarak çalışan sigortalılar,

- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Geçici 20’nci maddesinde sayılan sandıklara tabi sigortalılar,

İstekleri halinde;

- 4857 sayılı İş Kanununa göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar,

- Ticari taksi, dolmuş vb. nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişiler,

bulunmaktadır.

B.    İşsizlik Sigortasından Yararlanma Koşulları

- İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için;

- Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,

- Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak,

- Son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,

- Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak,

gerekmektedir.

C.     İşsizlik Ödeneği Miktarı

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40 olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçememektedir.

Örneğin 2017 yılı ikinci dönem için aylık işsizlik ödenekleri hesaplarsak:

* Hesaplanan İşsizlik Ödeneği Miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemeyeceği için İşsizlik Ödenecek Aylık İşsizlik Ödeneği bu şekilde hesaplanmıştır.
(5000 ₺’nin %40’ı 2000 TL ve Asgari Ücretin %80’inden fazla)

Bu arada ek bir bilgi vermekte fayda olacaktır. İşsizlik ödeneği tablodan da görüleceği üzere damga vergisi dışında herhangi bir kesintiye tabi değildir, nafaka borçları dışında haciz ve başkasına devredilemez.

A.    Genel Bakış

İşsizlik ödeneği alanlara İŞKUR tarafından ayrıca;

- Genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi,

- Yeni bir iş bulma,

- Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilmesi,

hizmetleri sağlanmaktadır.

Belki makalenin sonunda söyleyeceğimiz şeyi başta söylemekte mahsur olmayacaktır. İlk işsizlik ödeneğinin ödenmesi, ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılmaktadır. Sigortalı işsizler, TC kimlik numaralı nüfus cüzdanları ile birlikte herhangi bir PTT şubesinden işsizlik ödenekleri alabilmektedir.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALANLARIN İSTİHDAMINDA İŞVERENE SAĞLANAN TEŞVİK

A.    Mevzuat Düzenlemesi

Aslında bu teşvik, 11 Ağustos 2009 günü TBMM’de kabul edilen 5921 sayılı Kanun ile çalışma hayatımıza girmiştir.

Söz konusu Kanun’un birinci maddesine göre, işverenler normal işsizler yerine İŞKUR’dan işsizlik ödeneği alan birisini işe alırlarsa, işsizlik ödeneği alınması gereken süre boyunca işe alınan çalışanın Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) primlerini işverenin yerine İŞKUR ödeyecektir.

Öte yandan çalışanın ücretinden kesilecek olan SGK primleri de işverenin cebinde kalacağı gibi çalışan kişi işsiz kalırsa işsizlik ödeneği alamamış olacaktır.

B.    Teşvik Şartları

Söz konusu teşvikten faydalanabilmek için Kanunda belirtilen şartlar ise aşağıdaki gibidir:

İşe alınacak kişi İŞKUR’dan işsizlik ödeneği alan bir işsiz olmalıdır.

İşe alınan kişi, işe alındığı aydan geriye doğru son altı aydaki ortalama çalışan sayısına ilave olarak alınmalıdır. Diğer bir deyişle, Aralık 2017 tarihinde işe alınan işçiyi ele alalım:

Kasım 2017’de 10

Ekim 2017’de                     14

Eylül 2017’de                     15

Ağustos 2017’de                 8

Temmuz 2017’de                6

Haziran 2017’de                 7    çalışan olduğu düşünürsek, sayıları toplayıp (60) altıya böldüğümüzde ortalamanın 10 olduğunu göreceğiz. Bu durumda Aralık 2017’de işe aldığımız kişi 11’nci çalışan olacağından bu uygulamadan yararlanılacaktır.

C.     Teşvik Miktarı ve Süresi

İŞKUR’dan işsizlik ödeneği alan bir işsizi işe aldığımızı kişi için SGK’ya ödenen işçi ve işveren primlerinin tamamını İŞKUR işveren yerine SGK’ya ödeyecektir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, çalışan ne maaş alırsa alsın İŞKUR asgari ücret üzerinden olan kısım kadarını SGK’ya ödeyecektir.

Ödenecek rakam SGK’nın prim çeşidi ve oranlarına göre;

- Uzun vadeli sigorta primi yüzde 20,

- Kısa vadeli sigorta primi yüzde 1,

- Genel Sağlık Sigortası Primi yüzde 12,5, olmak üzere toplam yüzde 33,5’tur.

Buna göre de 1777,50 ₺ X %33,5 =595,46 ₺ SGK primi işveren yerine İŞKUR tarafından ödenecektir.

Kanun kapsamında öngörülen bu prim teşvikinden, kapsama giren her bir sigortalı için, işe alındığı tarihten itibaren, hizmet sözleşmesinin devam etmesi kaydıyla işsizlik ödeneğinin kalan süresince yararlanılabilmektedir.

İşsizlik sigortasından yararlanmakta iken işe girdiği işyerinin diğer tüm şartları da taşıması ile teşvikten faydalandırılmış bir sigortalının işten ayrılması halinde, kalan hak sahipliği süresi varsa diğer bir deyişle işsizlik ödeneği alacağı süre dolmamış ise yeni işe gireceği işyerinde de yine diğer şartların varlığı halinde teşvik kapsamına alınabilecektir.

D.    Başvuru

Sosyal Güvenlik Kurumunun 4.12.2009 tarihli ve 2009/149 sayılı Genelgesinde bu teşvikten yararlanmak amacıyla yapılacak olan başvurunun şekli belirtilmiştir. Buna göre;

İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalıyı ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alan işverenlerin, işe aldığı sigortalının işsizlik ödeneği almaya hak kazandığı tarihi, işsizlik ödeneği alma süresini ve kalan işsizlik ödeneğinden yararlanılmaya hak kazanılmış gün sayısını, Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüğüne müracaat ederek, alacakları yazı ile belgelemeleri gerekmektedir.

Bu nitelikteki müracaatlar üzerine, söz konusu dilekçeler Sigorta Primleri Servisine intikal ettirilecek ve Sigorta Primleri Servisince uygun görülmesi halinde kapsama giren sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin 15921 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle gönderilebilmesi amacıyla sistem üzerinde gerekli kodlamanın yapılması için dilekçe ve eki belgeler supervizöre intikal ettirilecektir.

Supervizör tarafından, sistem üzerinde gerekli kodlama yapıldıktan sonra, bahse konu dilekçeler, işyeri dosyasında muhafaza edilmek üzere Sigorta Primleri Servisine iade edilecektir.

E.     Diğer Hususlar

Borcu olan işyerleri bu teşvikten faydalanabilecektir. Fakat aynı ay için, 15921 Kanun Kodu seçilerek gönderilen aylık prim ve hizmet belgeleri veya diğer kanun kodları seçilmeksizin gönderilmiş aylık prim ve hizmet belgeleri nedeniyle, tahakkuk etmiş primlerin ödenmemesi durumunda teşvikten yararlanılması söz konusu olmayacaktır.

Diğer bir ifadeyle; bu teşvikten önceki aylara ait SGK prim borcu olmasına rağmen 15921 Kanun kodu ile aylık prim ve hizmet belgesi göndermek mümkün olmakla birlikte, 15921 Kanun kodu ile gönderilen aylık prim ve hizmet belgelerinin bulunduğu aya ilişkin tüm primlerin ödenmesi gerekmektedir.

Diğer tüm teşviklerde olduğu gibi, yararlanılmaması gerekirken bu teşvikten yararlanılmış olunması halinde İşsizlik Sigortası Fonundan yersiz karşılanmış primler; gecikme zam ve cezaları ile birlikte tahsil edilecektir.

Bununla birlikte söz konusu bu teşvikten sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlardan, yurt dışında çalışan sigortalılardan, aday çırak, çırak ve öğrencilerden dolayı yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.

SONUÇ

4447 sayılı Kanundaki düzenleme ile 2009 Ağustos ayında yapılan İşsizlik Sigortası ödeneği alanların istihdam edilmesi halinde yararlanılacak olan söz konusu teşvik ne yazık ki çoğu İnsan Kaynakları Bölümünde takip edilemiyor.

Ancak yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, işsizlik sigortası almaya hak kazanmış işsizleri istihdam eden işverenlerin ilave istihdam yaratması halinde söz konusu teşvikten faydalanmaları oldukça kolaydır.

İnsan Kaynakları uzmanları, bölümlerinin gelir getirici eylemleri arasındaki en önemli kalemlerden biri olan teşvik konusunda ciddi ve özenli takip sonucunda rahatlıkla bu teşvik başvurusunu yapabileceklerdir.

İşverenler bu sayede her bir uygun aday için SGK’ya aylık 595,46 ₺ daha az prim ödemiş olacaklardır. Bu rakamlar her ne kadar bireysel düşünüldüğünde az bulunsa dahi, teşvikleri bir bütün olarak gördüğünüzde İnsan Kaynakları bölümünde çalışan kişilerin belki de sadece faydalandıkları teşvikler maaşlarının tamamını çıkaracak rakamlara ulaşmaktadır.

L. Cihan GÜLMEZ
Endüstriyel İlişkiler ve Mevzuat Müdürü
Çalık Holding
lutfucihan@gmail.com